ਦੋ ਗੁੱਤਾਂ (ਕਹਾਣੀ)

ਭਲਾ ਇੰਝ ਵੀ ਕਦੀ ਹੋਇਆ ਏ, ਬਈ ਕੋਈ ਤਰਸ ਦੇ ਅਧਾਰ ‘ਤੇ ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਦਿਲ ਦੇ ਦੇਵੇ। ਬੜੀ ਅਜੀਬ ਏ ਇਹ ਗੱਲ । ਤਰਸ ਖਾ ਕੇ ਕੋਈ ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਰੋਟੀ ਖੁਆ ਸਕਦਾ ਏ, ਪੈਸੇ ਦੇ ਸਕਦਾ ਏ ਤੇ ਉਸ ਨੂੰ ਨੋਕਰੀ ਤੇ ਰੱਖ ਸਕਦਾ ਏ, ਪਰ ਇਹ ਕੀ ਗੱਲ ਹੋਈ ਬਈ ਤਰਸ ਖਾ ਕੇ ਕੋਈ ਆਪਣਾ ਦਿਲ ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਦੇ ਦੇਵੇ, ਕੋਝੀ ਜਹੀ ਗੱਲ ਏ ਇਹ।
ਖੌਰੇ ਕੋਣ ਪਿਆ ਦੱਸਦਾ ਸੀ ਉਸ ਜੰਗਲੀ ਜਹੇ ਬੰਦੇ ਦੀ ਗੱਲ। ਆਖਦਾ ਪਿਆ ਸੀ ਕਿ ਉਹ ਜੰਗਲੀ ਜਿਹਾ ਬੰਦਾ ਬੜਾ ਅਜੀਬ ਪਿਆ ਲਗਦੈ। ਉਹ ਢਾਬੇ ਦਾ ਕੰਮ ਕਰਦਾ ਏ, ਤੇ ਮੁਰਗੇ ਤਲਣ ਵੇਲੇ ਜਿਹੜਾ ਧੂੰਆ ਉਠਦਾ, ਉਹ, ਉਸ ਦੇ ਕਾਲੇ ਰੰਗ ਦੇ ਚਿਹਰੇ ‘ਤੇ ਵਿਛਦਾ ਜਾਂਦਾ । ਉਸ ਦੀਆਂ ਅੱਖਾਂ ਅੰਦਰ ਨੂੰ ਧੱਸੀਆਂ ਹੋਈਆਂ ਨੇ । ਸ਼ਕਲ ਇਸ ਤਰਾਂ ਦੀ ਏ ਕੇ ਵੇਖ ਕੇ ਕਚਿਆਣ ਆਣ ਲੱਗ ਜਾਂਦੀ ਏ, ਤੇ ਬੰਦਾ ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ ਮੂੰਹ ਫੇਰਨ ਲਈ ਮਜਬੂਰ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਖੂਰੇ ਉਸ ਦੇ ਢਾਬੇ ਤੇ ਆਉਦੇ ਗਾਹਕ ਉਸ ਦੀ ਸ਼ਕਲ ਦੀ ਮਜੂਦਗੀ ਵਿੱਚ ਕਿਵੇਂ ਮੁਰਗੇ ਦੀਆਂ ਤਲੀਆਂ ਟੰਗਾਂ ਖਾਈ ਜਾਂਦੇ ਨੇ । ਕਾਲਾ ਕਲੂਟਾ, ਜੰਗਲੀ । ਗਾਹਕਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਰੋਜ ਆਉਣ ਵਾਲੇ ਬੰਦੇ ਉਸ ਨੂੰ ਕਦੀ ਕਦੀ ਸ਼ਰਾਬ ਵੀ ਪਿਲਾ ਦਿੰਦੇ ਜਿਹੜੀ ਉਹਨਾਂ ਕੋਲੋਂ ਬਚ ਜਾਂਦੀ ।
ਉਂਝ ਉਸਦਾ ਢਾਬਾ ਚਲਦਾ ਬਹੁਤ ਏ । ਸ਼ਾਮ ਨੂੰ ਉਸ ਨੂੰ ਸਿਰ ਖੁਰਕਣ ਦੀ ਵਿਹਲ ਨਾ ਹੁੰਦੀ। ਸਿਰ- ਉਫ, ਜਦੋਂ ਉਸ ਦੇ ਸਿਰ ਵੱਲ ਧਿਆਨ ਜਾਂਦੈ ਤਾਂ ਇਝ ਲਗਦੈ ਪਈ ਉਹ ਪਤਾ ਨਹੀਂ ਕਿਨੀ ਦੇਰ ਦਾ ਨਹਾਤਾ ਹੀ ਨਾ ਹੋਵੇ । ਪੈਰਾਂ ਦੀਆਂ ਅੱਡੀਆਂ ਅਤੇ ਗਿੱਟਿਆਂ ‘ਤੇ ਮੈਲ ਦੀ ਇਕ ਮੋਟੀ ਪਰਤ ਜੰਮੀ ਪਈ ਏ। ਭੱਠੀ ਦੇ ਸੇਕ ਨਾਲ ਉਸ ਦਾ ਕਾਲਾ ਚਿਕਣਾਂ ਚਿਹਰਾ ਹੋਰ ਵੀ ਜਿਆਦਾ ਚਮਕਣਾ ਤੇ ਡਰਾਉਣਾ ਪਿਆ ਲਗਦਾ ਏ। ਘੋਗੜ ਕਾਂ ਵਰਗੀ ਉਸ ਦੀ ਅਵਾਜ ਹੋਰ ਵੀ ਜਿਆਦਾ ਡਰਾਉਣੀ ਏ । ਮੁੰਹ ‘ਤੇ ਹਮੇਸਾਂ ਗੰਦੀਆਂ ਗੰਦੀਆਂ ਗਾਲਾਂ । ਵਹਿਸ਼ੀਆਂ ਵਾਂਗੂੰ ਉਹ ਬਜਾਰ ਵਿੱਚ ਹਰ ਆਉਦੇ ਜਾਂਦੇ ਨੂੰ ਅੱਖਾਂ ਪਾੜ ਪਾੜ ਕੇ ਵੇਖਦਾ ਤੇ ਨਾਲੋ ਨਾਲ ਤੇਲ ਵਾਲੀ ਕੜਾਹੀ ਵਿੱਚ ਮਾਸ ਪਿਆ ਤਲਦਾ ਰਹਿੰਦਾ ।
ਜਿਥੇ ਉਹ ਰਹਿੰਦਾ ਸੀ ਉਸ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਵਾਲੇ ਖਾਲੀ ਪਏ ਮਕਾਨ ਵਿੱਚ ਨਵੇਂ ਮਾਲਕ ਆ ਗਏ ਸਨ । ਕਿਸੇ ਪਿੰਡ ਤੋਂ ਆਏ ਇਹਨਾਂ ਨਵੇ ਮਾਲਕਾਂ ਦੀ ਇਕ ਜਵਾਨ ਤੇ ਖੂਬਸੂਰਤ ਲੜਕੀ ਕਾਲਜ ਵਿੱਚ ਬੀ.ਏ ਦੇ ਆਖਰੀ ਸਾਲ ਵਿੱਚ ਪੜਦੀ ਏ । ਪਤਲੀ ਜਹੀ ਛਮਕ ਵਰਗੀ, ਬਿਜਲੀ ਵਾਂਗ ਦੌੜਦੀ ਤੇ ਉਡਾਰੀਆਂ ਲਾਉਂਦੀ । ਆਰਜੂ ...... ਕਿਨਾਂ ਪਿਆਰਾ ਨਾਮ ਏ, ਆਰਜੂ । ਸੋਹਣੀ ਏਨੀ ਕੇ ਹਰ ਕੋਈ ਉਸ ਵੱਲ ਵੇਖਦਾ ਵੇਖਦਾ ਅੱਗੇ ਕਿਸੇ ਚੀਜ ਵਿੱਚ ਜਾ ਵੱਜਦਾ । ਕਈ ਵਾਰੀ ਸ਼ਾਮ ਨੂੰ ਉਹ ਕੋਠੇ ‘ਤੇ ਆ ਚੜਦੀ, ਪਰ ਜਦੋ ਉਸ ਨੂੰ ਪਤਾ ਲਗਦਾ ਕੇ ਬਾਕੀ ਕੋਠਿਆਂ ‘ਤੇ ਚੜੇ ਲੋਕ ਸਭ ਉਸ ਵੱਲ ਪਏ ਝਾਕਦੇ ਨੇ ਤਾਂ ਉਸ ਨੂੰ ਥੱਲੇ ਜਾਣ ਲਈ ਮਜਬੂਰ ਹੋਣਾ ਪੈਂਦਾ । ਜਦ ਉਹ ਕਿਤੇ ਹੱਸਦੀ ਤਾਂ ਇਝ ਲਗਦਾ ਜਿਵੇਂ ਕੰਨਾ ਵਿੱਚ ਘੁੰਗਰੂ ਪਏ ਵੱਜਦੇ ਹੋਣ । ਚਿੱਟਾ ਦੁੱਧ ਰੰਗ, ਸੂਰਖ ਗੱਲ੍ਹਾਂ । ਕਮਾਲ ਦੀ ਕੁੜੀ ਏ ਆਰਜੂ । ਜਦ ਦੀ ਉਹ ਇਸ ਮਕਾਨ ਵਿੱਚ ਆਈ ਏ ਮੁਹੱਲੇ ਦੇ ਮੁੰਡੇ ਤਾਂ ਕੀ ਬੁੱਢੇ ਠੇਰੇ ਵੀ ਟੋਰ ਕੱਢਣ ਲੱਗ ਪਏ ਨੇ ।
ਢਾਬੇ ਵਾਲੇ ਅਤੇ ਆਰਜੂ ਦਾ ਘਰ ਬਿਲਕੁਲ ਆਹਮੋ-ਸਾਹਮਣੇ ਨੇ, ਬਸ ਵਿੱਚਕਾਰ ਇਕ ਨਿਕੀ ਜਹੀ ਗਲੀ ਏ। ਬਸ ਏਨੀ ਕੁ ਗਲੀ ਕੇ ਕੋਠੇ ਦੀ ਛੱਤ ‘ਤੇ ਚੜ ਕੇ ਬੰਦਾ ਛਾਲ ਮਾਰ ਕੇ ਗਲੀ ਪਾਰ ਕਰ ਸਕਦਾ ਏ । ਇਕ ਦਿਨ ਜਦ ਆਰਜੂ ਛੱਤ ‘ਤੇ ਚੜੀ ਤਾਂ ਉਸ ਦਾ ਧਿਆਨ ਸਾਹਮਣੇ ਘਰ ਦੀ ਛੱਤ ‘ਤੇ ਖੜੇ ਢਾਬੇ ਵਾਲੇ ‘ਤੇ ਪਿਆ। ਪਹਿਲਾ ਤਾਂ ਉਹ ਇਕ ਦਮ ਤ੍ਰਬਕ ਗਈ, ਕਿਨੀ ਦੇਰ ਉਸ ਨੂੰ ਉਸ ਅਜੀਬ ਜਹੇ ਜੰਗਲੀ ਮੁੰਡੇ ਦੀ ਸ਼ਕਲ ਹੀ ਸਮਝ ਵਿੱਚ ਨਾ ਆਈ । ਅੱਜ ਉਸ ਨੇ ਢਾਬੇ ਤੋਂ ਛੁੱਟੀ ਕੀਤੀ ਸੀ । ਆਰਜੂ ਨੂੰ ਵੇਖਣ ਤੋ ਬਾਅਦ ਉਹ ਜਦੋਂ ਹੱਸਿਆ ਤਾਂ ਸ਼ਾਮ ਦੇ ਹਨੇਰੇ ਵਿੱਚ ਉਸ ਦੇ ਕਾਲੇ ਰੰਗ ਦੇ ਮੂੰਹ ਵਿੱਚ ਸਿਰਫ ਉਸ ਦੇ ਦੰਦ ਹੋਰ ਵੀ ਕਚਿਆਣ ਭਰੇ ਦਿਖਾਈ ਦਿੱਤੇ । ਆਰਜੂ ਨੇ ਮੂੰਹ ਘੁਮਾ ਕੇ ਉਸ ਵੱਲ ਪਿਠ ਕਰ ਲਈ ਤੇ ਕੁਝ ਦੇਰ ਖੜੀ ਰਹਿਣ ਪਿਛੋਂ ਥੱਲੇ ਉਤਰ ਆਈ।
ਹੁਣ ਉਹ ਰੋਜ ਸ਼ਾਮ ਨੂੰ ਢਾਬੇ ਤੋਂ ਕੁਝ ਦੇਰ ਆਪਣੇ ਘਰ ਆ ਜਾਂਦਾ ਤੇ ਕੋਠੇ ਚੜ ਕੇ ਆਰਜੂ ਨੂੰ ਵੇਖਦਾ । ਉਸ ਨੇ ਢਾਬੇ ‘ਤੇ ਇਕ ਛੋਟਾ ਮੁੰਡਾ ਰੱਖ ਲਿਆ ਸੀ ਤਾਂ ਕੇ ਗਾਹਕ ਮੁੜ ਨਾ ਜਾਣ । ਉਹ ਰੋਜ਼ ਸ਼ਾਮ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਘਰ ਦੀ ਛੱਤ ‘ਤੇ ਆਣ ਚੜਦਾ ਤੇ ਘੰਟਾ ਕੁ ਪਿਆ ਉਡੀਕਦਾ ਰਹਿੰਦਾ, ਜਦੋਂ ਆਰਜੂ ਛੱਤ ‘ਤੇ ਆਉਂਦੀ ਤਾਂ ਉਹ ਉਸ ਵੱਲ ਤੱਕ ਕੇ ਹੱਸਣ ਲੱਗ ਪੈਂਦਾ । ਆਰਜੂ ਵੀ ਹੁਣ ਉਸ ਦੇ ਹਾਸੇ ਦਾ ਜਵਾਬ ਥੋੜਾ ਕੁ ਮੁਸ਼ਕਰਾ ਕੇ ਦੇ ਦਿੰਦੀ ਤੇ ਉਸ ਵੱਲ ਪਿਠ ਕਰਕੇ ਖਲੋ ਜਾਂਦੀ । ਸ਼ਾਇਦ ਉਹ ਸਮਝਦੀ ਸੀ ਕਿ ਗੁਆਂਢੀ ਏ ਤੇ ਇਸ ਨੇ ਇਥੇ ਹੀ ਰਹਿਣਾ ਹੈ, ਅਤੇ ਗੁਆਂਢੀਆਂ ਨਾਲ ਬੰਦੇ ਦਾ ਮਿਲਵਰਤਨ ਚੰਗਾ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ, ਪਰ ਉਹ ਢਾਬੇ ਵਾਲਾ ਉਸ ਦੀ ਮੁਸਕਰਾਹਟ ਨੂੰ ਕੁਝ ਹੋਰ ਹੀ ਪਿਆ ਸਮਝਦਾ, ਤੇ ਅੰਦਰ ਹੀ ਅੰਦਰ ਖੁਸ਼ ਪਿਆ ਹੁੰਦਾ ਰਹਿੰਦਾ। ਉਹ ਰੋਜ ਕੋਠੇ ‘ਤੇ ਚੜਦਾ ਤੇ ਆਰਜੂ ਨੂੰ ਵੇਖਣ ਤੋਂ ਬਿਨਾ ਉਸ ਨੂੰ ਸਬਰ ਨਾ ਆਉਂਦਾ । ਆਰਜੂ ਪਤਾ ਨਹੀਂ ਇਨਸਾਨੀਅਤ ਦੇ ਭਾਵ ਨਾਲ ਤੇ ਜਾਂ ਖੌਰੇ ਇਕ ਚੰਗੇ ਗੁਆਂਢੀ ਦੇ ਫਰਜ ਨਾਲ ਉਸ ਦੀ ਕਿਸ ਕਿਸੇ ਗੱਲ ਦਾ ਕਦੇ ਕਦੇ ਜਵਾਬ ਦੇ ਦਿੰਦੀ । ਉਹ ਢਾਬੇ ਵਾਲਾ ਮੁੰਡਾ ਹੁਣ ਕੁਝ ਜਿਆਦਾ ਹੀ ਸੱਜਣ ਫੱਬਣ ਲੱਗ ਪਿਆ, ਅੱਡੀਆਂ ਅਤੇ ਗਿੱਟਿਆਂ ਤੇ ਜੱਮੀ ਮੈਲ ਉਸ ਧੋ ਸੁੱਟੀ ਸੀ। ਵਾਲਾਂ ਨੂੰ ਉਸ ਸ਼ੈਪੂੰ ਨਾਲ ਸਾਫ ਕੀਤਾ । ਹੁਣ ਉਹ ਨਵੇਂ ਕੱਪੜੇ ਪਾ ਕੇ ਕੋਠੇ ‘ਤੇ ਚੜਦਾ ।
ਮਕਾਨ ‘ਚ ਆਏ ਨਵੇਂ ਮਾਲਕਾਂ ਦੀ ਹੁਣ ਸਾਰੀ ਗਲੀ ਵਿੱਚ ਵਾਕਫੀ ਹੋ ਗਈ ਸੀ। ਕਦੀ ਕਦੀ ਆਰਜੂ ਦੀ ਮਾਂ ਅਤੇ ਆਰਜੂ ਆਪਣੇ ਦਰਵਾਜੇ ਅੱਗੇ ਖਲੋ ਕੇ ਢਾਬੇ ਵਾਲੇ ਦੀ ਮਾਂ ਨਾਲ ਗੱਲਾਂ ਵੀ ਕਰ ਲੈਦੀਆਂ ਤੇ ਕਦੇ ਕਦੇ ਢਾਬੇ ਵਾਲੇ ਦੀ ਮਾਂ ਆਰਜੂ ਦੇ ਘਰ ਆ ਜਾਂਦੀ, ਤੇ ਉਹ ਆਪਣੀ ਮਾਂ ਨੂੰ ਬੁਲਾਉਣ ਦੇ ਬਹਾਨੇ ਆਰਜੂ ਦੇ ਘਰ ਚਲਾ ਜਾਂਦਾ ।
ਘਰ ਬਿਲਕੁਲ ਲਾਗੇ ਹੋਣ ਕਾਰਨ ਹੁਣ ਆਰਜੂ ਵੀ ਢਾਬੇ ਵਾਲੇ ਨਾਲ ਗੱਲਾਂ ਵਗੈਰਾ ਕਰ ਲੈਂਦੀ। ਢਾਬੇ ਵਾਲਾ ਆਰਜੂ ਦੀ ਇਸ ਮਿਹਰਬਾਨੀ ਨੂੰ ਕੁਝ ਹੋਰ ਸਮਝਦਾ ਤੇ ਕਈ ਵਾਰੀ ਤਾਂ ਸਵੇਰੇ ਜਦ ਉਹ ਕਾਲਜ ਜਾਂਦੀ ਤਾਂ ਉਸ ਦੇ ਪਿਛੇ ਟੁਰ ਪੈਦਾ। ਆਰਜੂ ਹੁਣ ਐਮ.ਏ. ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਸਾਲ ਵਿੱਚ ਏ। ਇਕ ਦਿਨ ਢਾਬੇ ਵਾਲੇ ਮੁੰਡੇ ਨੇ ਆਪਣੀ ਸਾਰੀ ਹਿੰਮਤ ਜੁਟਾ ਕੇ ਉਸ ਨੂੰ ਆਖਿਆ ''ਤੁਸੀ ਦੋ ਗੁੱਤਾਂ ਕਿਉਂ ਨਹੀ ਕਰਦੇ ਤੁਹਾਨੂੰ ਬੜੀਆਂ ਸੋਹਣੀਆਂ ਲੱਗਣਗੀਆਂ" ਉਸ ਦੀ ਅਵਾਜ ਵਿੱਚ ਏਨਾ ਤਰਲਾ ਸੀ ਕਿ ਆਰਜੂ ਨੂੰ ਪਤਾ ਨਹੀਂ ਕਿਉਂ ਉਸ ਦੀਆਂ ਬਰੰਟਿਆਂ ਵਰਗੀਆਂ ਅੱਖਾਂ ‘ਤੇ ਤਰਸ ਆ ਗਿਆ ।
ਆਰਜੂ ਇਕ ਸਿਆਣੀ ਕੁੜੀ ਏ ਤੇ ਪੜੀ ਲਿਖੀ, ਉਸ ਨੇ ਸੋਚਿਆ ਕਿ ਇਨਸਾਨ ਤਾਂ ਇਨਸਾਨ ਹੀ ਹੁੰਦੈ ਤੇ ਇਨਸਾਨ ਦਾ ਦਿਲ......! ਉਸ ਨੇ ਸੋਚਿਆ ਕਿ ਇਸ ਦੀਆਂ ਆਪਣੀਆਂ ਕੁਝ ਭਾਵਨਾਵਾਂ ਹੋਣਗੀਆਂ ਭਾਵੇਂ ਕਿ ਉਹ ਕਾਲਾ ਹੈ ਤੇ ਸ਼ਕਲ ਤੋਂ ਜੰਗਲੀ ਏ ਪਰ ਉਸ ਦੇ ਇਸ ਤਰਾਂ ਦਾ ਹੋਣ ਵਿੱਚ ਉਸ ਦਾ ਆਪਣਾ ਤਾਂ ਕੋਈ ਕਸੂਰ ਨਹੀਂ ਏ । ਆਰਜੂ ਨੇ ਸੋਚਿਆ ਕੇ ਉਸ ਦਾ ਦਿਲ ਖੁਸ਼ ਕਰਨ ਲਈ ਉਹ ਦੋ ਗੁੱਤਾਂ ਜਰੂਰ ਕਰੇਗੀ। ਅਗਲੇ ਦਿਨ ਜਦ ਆਰਜੂ ਛੱਤ ਤੇ ਚੜੀ ਤਾਂ ਉਸ ਨੇ ਦੋ ਗੁੱਤਾਂ ਕੀਤੀਆਂ ਹੋਈਆਂ ਸੀ। ਜਦ ਢਾਬੇ ਵਾਲੇ ਨੇ ਉਸ ਨੂੰ ਵੇਖਿਆ ਤਾਂ ਅੰਦਰ ਹੀ ਅੰਦਰ ਉਸ ਦੇ ਦਿਲ ਦਿਮਾਗ ਵਿੱਚ ਸ਼ਹਿਨਾਈਆਂ ਵੱਜਣ ਲੱਗ ਪਈਆਂ । ਉਹ ਜਦੋਂ ਹੱਸਿਆ ਤਾਂ ਵੜਾਛਾਂ ਤੱਕ ਉਸ ਦੇ ਮੈਲੇ ਸਫੇਦ ਦੰਦ ਬਾਹਰ ਤੱਕ ਦਿਖਾਈ ਦਿੱਤੇ ਜਿਹੜੇ ਕੇ ਤਮਾਕੂ ਤੇ ਪਾਨ ਖਾ ਖਾ ਕੇ ਪੀਲੇ ਹੋਏ ਪਏ ਸੀ।
ਹੁਣ ਜਦ ਆਰਜੂ ਕਾਲਜ ਲਈ ਤਿਆਰ ਹੋ ਕੇ ਘਰੋਂ ਟੁਰਦੀ ਤਾਂ ਉਹ ਉਸ ਦੇ ਪਿਛੇ ਕਾਲਜ ਦੇ ਗੇਟ ਤੱਕ ਵੀ ਚਲੇ ਜਾਂਦਾ । ਉਸ ਦੇ ਇਸ ਤਰਾਂ ਕਰਨ ਨਾਲ ਆਰਜੂ ਦੀਆਂ ਸਹੇਲੀਆਂ ਉਸ ਨੂੰ ਸਤਾਉਣ ਲਈ ਕਈ ਵਾਰੀ ਕਹਿ ਦਿੰਦੀਆਂ ‘‘ਆਰਜੂ ਤੇਰਾ ਬੁਆਏ ਫਰੈਂਡ ਬੜਾ ਘੈਂਟਂ ਏ‘‘ ਉਹ ਹਸ ਕਿ ਟਾਲ ਛੱਡਦੀ। ਛੁੱਟੀ ਟਾਇਮ ਵੀ ਉਹ ਉਸ ਦੇ ਕਾਲਜ ਕੋਲ ਆ ਜਾਂਦਾ । ਉਸ ਦੇ ਮਨ ਵਿੱਚ ਪਤਾ ਨਹੀ ਕੀ ਕੀ ਉਬਾਲੇ ਪਿਆ ਮਾਰ ਰਿਹਾ ਸੀ ।
ਕੀ ਆਰਜੂ ਉਸ ਨੂੰ ਪਸੰਦ ਕਰਦੀ ਏ ? ਕੀ ਉਹ ਉਸ ਨੂੰ ਮੁਹੱਬਤ ਕਰਦੀ ਏ ? ਉਹ ਸ਼ੀਸੇ ਮੁਹਰੇ ਖਲੋਂਦਾ ਤਾਂ ਉਸ ਦਾ ਜੀ ਕਰਦਾ ਕੇ ਉਹ ਸ਼ੀਸ਼ੇ ਨੂੰ ਪਾੜ ਕੇ ਉਸ ਵਿੱਚ ਵਿਖਾਈ ਦਿੰਦੀ ਸ਼ਕਲ ਨੂੰ ਵਲੂੰਦਰ ਦੇਵੇ । ਉਹ ਮੂੰਹ ਵਿੱਚ ਪਤਾ ਨਹੀ ਕੀ ਕੁਝ ਪਿਆ ਬੋਲਦਾ ਤੇ ਫਿਰ ਢਾਬੇ ਤੇ ਚਲਾ ਜਾਂਦਾ। ਕਿੰਨੇ ਸਾਲ ਬੀਤ ਗਏ ਉਹ ਨਿਤ ਆਰਜੂ ਨੂੰ ਖੁਦਾ ਵਾਂਗ ਚਾਹੁੰਦਾ ਪਰ .....! ਆਰਜੂ ਦੀ ਪੜਾਈ ਖਤਮ ਹੋ ਗਈ ਏ। ਤੇ ਹੁਣ ਉਸ ਦਾ ਵਿਆਹ ਏ। ਇਕ ਦਿਨ ਜਦ ਆਰਜੂ ਛੱਤ ਤੇ ਵਾਲ ਖੁੱਲੇ ਛੱਡ ਕੇ ਖੜੀ ਤਾਂ ਢਾਬੇ ਵਾਲੇ ਨੇ ਉਸ ਨੂੰ ਕੋਲ ਆ ਕੇ ਕਿਹਾ ‘‘ ਤੁਸੀ ਦੋ ਗੁੱਤਾਂ ਕਿਉਂ ਨਹੀ ਕਰ ਲੈਦੇ‘‘ ਆਰਂਜੂ ਨੇ ਪਿਛੇ ਵੇਖਿਆ ਤਾਂ ਉਸ ਨੂੰ ਸ਼ਾਮ ਦੇ ਗਹਿਰੇ ਜਹੇ ਚਾਨਣ ਵਿੱਚ ਉਸ ਦਾ ਜੰਗਲੀ ਚਿਹਰਾ ਵਿਖਾਈ ਦਿੱਤਾ। ਉਸ ਦੀਆਂ ਅੱਖਾਂ ਵਿੱਚ ਅਜੀਬ ਤਰਾਂ ਦੀ ਰੋਸ਼ਨੀ ਪਈ ਝਲਕ ਰਹੀ ਸੀ। ਆਰਜੂ ਨੇ ਉਸ ਨੂੰ ਬੜੀ ਹਮਦਰਦੀ ਨਾਲ ਕਿਹਾ ‘‘ ਤੂੰ ਪਾਗਲ ਏਂ ਐਵੇ ਆਪਣਾ ਵਕਤ ਪਿਆ ਬਰਬਾਦ ਕਰਦਾ ਏਂ । ਤੇਰਾ ਮੇਰਾ ਮੇਲ ਈ ਕੀ ਏ । ਤੂੰ ਇਕ ਚੰਗਾ ਮੁੰਡਾ ਏ, ਤੂੰ ਸੋਹਣਾ ਨਹੀਂ ਇਸ ਵਿੱਚ ਤੇਰਾ ਕੋਈ ਕਸੂਰ ਨਹੀਂ ਇਸ ਲਈ ਮੈਨੂੰ ਤੇਰੇ ਨਾਲ ਹਮਦਰਦੀ ਏ । ਮੈਂ ਤੇਰੇ ਲਈ ਦੋ ਗੁੱਤਾਂ ਕਾਹਦੇ ਲਈ ਕਰਾਂ।‘‘ ਢਾਬੇ ਵਾਲਾ ਕੁਝ ਦੇਰ ਚੁੱਪ ਰਹਿ ਕੇ ਬੋਲਿਆ ‘‘ਪਹਿਲਾਂ ਵੀ ਤਾਂ ਤੁਸੀ ਮੇਰੇ ਕਹੇ ਤੇ ਦੋ ਗੁੱਤਾਂ ਕੀਤੀਆਂ ਸੀ‘‘
‘‘ ਉਹ ਤਾਂ ਮੈਨੂੰ ਤੇਰੇ ਤੇ ਤਰਸ ਆ ਗਿਆ ਸੀ।‘‘ ਆਰਜੂ ਨੇ ਸਹਿ ਸੁਭਾਅ ਹੀ ਆਖਿਆ। ਇਹ ਸੁਣ ਕੇ ਢਾਬੇ ਵਾਲਾ ਮੁੰਡਾ ਸੁੰਨ ਹੋ ਗਿਆ । ਉਸ ਨੂੰ ਇੰਝ ਲੱਗਾ ਜਿਵੇਂ ਸਾਰੀ ਦੁਨੀਆਂ ਦੇ ਨਾਲ ਸ਼ਾਮ ਦਾ ਢਲਦਾ ਸੂਰਜ ਵੀ ਉਸ ਨੂੰ ਤਰਸ ਦੇ ਅਧਾਰ ਤੇ ਹੀ ਵੇਖ ਰਿਹਾ ਏ।
*******
ਰੋਜ਼ੀ ਸਿੰਘ

ਸੋ-ਫਾਇਨ ਕੰਪਿਊਟਰ ਇੰਸਟੀਚਿਊਟ

ਫਤਿਹਗੜ ਚੂੜੀਆਂ

ਪਾਪਾਂ-ਸਰਾਪਾਂ ਦੀ ਦੁਮੇਲ 'ਤੇ

-ਪਾਪਾਂ-ਸਰਾਪਾਂ ਦੀ ਦੁਮੇਲ 'ਤੇ


ਖੋਰੇ ਓਹ ਕੈਸਾ ਬੰਦਨ ਸੀ, ਕੈਸੀ ਵੇਦਨਾਂ ਜੋ ਅੱਜ ਤਾਂਈ ਵੀ ਮੇਰੇ ਅਚੇਤ ਮੰਨ ਦੇ ਕਿਸੇ ਖੂਝੇ ਵਿੱਚ ਹਟਕੋਰੇ ਪਈ ਭਰਦੀ ਏ, ਤੇ ਮੈਂ ਤੜਫ ਜਾਨਾਂ ਵਾਂ, ਮੇਰੇ ਜਜਬਾਤ ਉਬਾਲੇ ਪਏ ਮਾਰਦੇ ਤੇ ਅੱਖਾਂ ਵਿੱਚੋ ਹੰਝੂ ਨਿਕਲ ਤੁਰਦੇ। ਇਹ ਦਰਦਾਂ ਦਾ ਇਹ ਖਲਾਅ ਕਿਸ ਭਾਵਨਾਂ ਕਰਕੇ ਸੀ ਮੈਨੂੰ ਚੰਗੀ ਤਰਾਂ ਪਤਾ ਸੀ, ਪਰ ਉਸ ਦੇ ਦਿਲ ਵਿੱਚ ਖੋਰੇ ਕੀ ਪਿਆ ਪਨਪਦਾ ਏ।
ਮੈਂ ਕਈ ਵਾਰੀ ਸੋਚਨਾਂ ਕਿ ਮੈਂ ਕੋਈ ਚੰਗਾ ਬੰਦਾ ਨਈਂ, ਤੇ ਨਾਂ ਈ ਮੈਂ ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਕੁਝ ਦੇ ਸਕਨਾਂ ਵਾਂ। ਮੈਂ ਤਾਂ ਆਪਣੀ ਭੁੱਖ ਲਈ ਦੂਜਿਆਂ ਦੀਆਂ ਰੋਟੀਆਂ ਵੀ ਝਪਟ ਲੈਣਾਂ ਚਾਹਨਾਂ ਵਾਂ। ਫਿਰ ਮੈ ਸੋਚਨਾਂ ਨਈਂ............! ਇਵੇਂ ਤਾਂ ਹਰ ਕੋਈ ਕਰਦੈ........? ਫਿਰ ਆਖਦਾਂ ਨਈਂ ਇਵੇਂ ਹਰ ਕੋਈ ਨਹੀ ਕਰਦਾ । ਏ ਤਾਂ ਮੈਂ ਈ ਆਂ ਘਟੀਆ ਜਿਹਾ ਬੰਦਾ ਜਿਹੜਾ ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਦੇ ਪਿਆਰ ਨੂੰ ਵੀ ਝਪਟ ਲੈਣਾਂ ਚਾਹੁੰਦਾ ਹਾਂ ਰੋਟੀਆਂ ਵਾਂਗ.........! ਹਾਂ ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਦੇ ਪਿਆਰ ਨੂੰ ਵੀ ...........!!
ਪਰ ਉਹ ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਦਾ ਪਿਆਰ ਕਿਵੇਂ ਹੋ ਸਕਦੀ ਏ........? ਹੋ ਵੀ ਸਕਦੈ ਏ ਪਈ ਉਹ ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਨੂੰ ਚਾਹਦੀ ਹੋਵੇ। ਉਸ ਨੇ ਕਿਹੜਾ ਮੈਨੂੰ ਕਦੀ ਆਖਿਐ ਸੀ ਕਿ ਮੈ ਤੈਨੂੰ ਚਾਹਨੀ ਆਂ, ਤੈਨੂੰ ਪਿਆਰ ਕਰਦੀ ਆਂ । ਇਹ ਤਾਂ ਬੱਸ ਮੇਰਾ ਆਪਣਾ ਭਰਮ ਸੀ, ਜਾਂ ਵਹਿਮ ਸੀ ਜਾਂ ਭੂਲੇਖਾ। ਪਰ ਮੈਂ ਜਦ ਵੀ ਓਸਦੀਆਂ ਦਿਲਕਸ਼ ਅੱਖਾਂ ਵਿੱਚ ਤੱਕਦਾਂ ਤਾਂ ਮੈਨੂੰ ਓਸ ਦੀਆਂ ਅੱਖਾਂ ਕੁਝ ਕਹਿੰਦੀਆਂ ਪਈਆਂ ਹੁੰਦੀਆਂ। ਸ਼ਾਇਦ ਇਹ ਕਿ ਮੈਂ ਤੇਰੀ ਆਂ ਸਿਰਫ ਤੇਰੀ। ਤੇ ਜਾਂ ਇਹ ਕਿ ਤੂੰ ਕਦ ਮੈਨੂੰ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਜੀਣ ਦੇਵੇਗਾਂ ਮੇਰੀ ਆਪਣੀ ਮਰਜੀ ਨਾਲ।
ਕਈ ਵਾਰੀ ਮੈਂ ਜਦੋ ਓਸ ਨੂੰ ਮਿਲਦਾ ਤਾਂ ਉਹ ਖੁਸ਼ੀ ਵਿੱਚ ਸਭੋ ਕੁਝ ਭੁੱਲ ਜਾਂਦੀ ਤੇ ਮੇਰੇ ਇਰਦ ਗਿਰਦ ਘੁੰਮਦੀ ਲਾਟੂ ਵਾਂਗ ਤੇ ਮੈਨੂੰ ਇੰਝ ਮਹਿਸੂਸ ਹੁੰਦਾ ਜਿਵੇ ਉਹ ਹੁਣੇ ਮੈਨੂੰ ਆਪਣੇ ਗਲ ਨਾਲ ਲਾ ਲਵੇਗੀ । ਕਦੇ ਮੈਂ ਬੇ-ਸਬਰਾ ਹੋ ਕਿ ਓਸ ਦੀ ਬਾਂਹ ਫੜ ਲੈਦਾ ਤੇ ਅਕਸਰ ਅੰਗਰੇਜੀ ਵਿੱਚ ਆਖਦਾ ''ਢਰਚ’ਗਕ ;ਰਰਾਜਅਪ ਤਰ ਤਮਕਕਵ‘‘ ਉਸ ਦੀ ਬਾਂਹ ਵਿਚਲੀਆਂ ਲਾਲ ਹਰੀਆਂ ਚੂੜੀਆਂ ਕੰਬ ਜਾਂਦੀਆਂ, ਤੇ ਜਦ ਮੇਰੇ ਹੋਂਟ ਓਸ ਦੇ ਹੋਟਾਂ ਦੇ ਕਰੀਬ ਜਾਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ ਕਰਦੇ ਤਾਂ ਉਹ ਇਕਦਮ ਭੁੜਕ ਕੇ ਪਰੇ ਜਾ ਬਹਿੰਦੀ। ਉਹ ਮੈਨੂੰ ਕਿਨੀ ਵਾਰ, ਸਗੋਂ ਹਰ ਵਾਰ ਆਖਦੀ ''ਤੂੰ ਭੈੜੀਆਂ ਆਦਤਾਂ ਵਾਲਾ ਇਕ ਚੰਗਾ ਇਨਸਾਨ ਏ।‘‘ (ਯੂ ਆਰ ਏ ਗੁੱਡ ਮੈਨ ਵਿੱਦ ਬੈਡ ਹੈਬਿਟਸ) ਉਸ ਦਾ ਪਤਲਾ ਜਿਹਾ ਸਰੀਰ ਬਿਜਲੀ ਵਾਂਗ ਦੋੜਦਾ, ਭੋਲੇ ਜਹੇ ਗੁਲਬੀ ਚਿਹਰੇ ‘ਤੇ ਵਾਲਾਂ ਦੀਆਂ ਕੁਝ ਕੁ ਲੜੀਆਂ ਪਈਆਂ ਖੇਡਦੀਆਂ ਤੇ ਓਸ ਦੀਆਂ ਅੱਖਾਂ ਲਿਸ਼ਕੋਰੇ ਪਈਆਂ ਮਾਰਦੀਆਂ। ਮੈਂ ਚਾਂਹਦਾ ਓਸ ਨੂੰ ਆਪਣੀਆਂ ਬਾਹਵਾਂ ਵਿੱਚ ਘੁੱਟ ਲਵਾਂ ਤੇ ਆਖਾਂ ''ਕੀ ਕਰਾਂ ਕੰਟਰੋਲ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ।‘‘ ਪਰ ਮੈ ਕੁਝ ਨਾ ਕਰਦਾ। ਬਸ ਕਦੇ ਕਦੇ ਮੇਰੀ ਖਾਹਿਸ਼ ਹੁੰਦੀ ਕੇ ਮੈਂ ਉਸ ਦੇ ਪਤਲੇ ਤੇ ਗੋਰੇ ਪੈਰ ਚੁੰਮ ਲਵਾਂ। ਕਦੀ ਕਦੀ ਉਹ ਮੈਨੂੰ ਫੋਨ ਕਰਦੀ ਤੇ ਆਖਦੀ:
-''ਕੀ ਪਿਆ ਕਰਦੈ ਏ...........?‘‘ ਤੇ ਮੈਂ ਅਚੇਤ ਹੀ ਆਖ ਦਿੰਦਾ
-''ਤੈਨੂੰ ਯਾਦ ਪਿਆ ਕਰਨਾ ਵਾਂ।‘‘
ਉਹ ਹਮੇਸ਼ਾਂ ਮੈਨੂੰ ਆਖਦੀ ''ਤੇਰੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਮੇਰੀ ਅਕਲ ਵਿੱਚ ਨਈਂ ਵੜਦੀਆਂ। ਖੋਰੇ ਕੀ ਪਿਆ ਕਹਿੰਦਾ ਰਹਿਨਾਂ ਏਂ...........?‘‘ ਪਰ ਅਸਲ ਗੱਲ ਤਾਂ ਇਹ ਸੀ ਪਈ ਮੈਨੂੰ ਕਦੇ ਓਸ ਦੀ ਸਮਝ ਨਈਂ ਸੀ ਆਈ। ਮੈਂ ਏਸੇ ਦੁਚਿਤੀ ਵਿਚ ਰਹਿੰਦਾ ਕੇ ਉਹ ਸਿਰਫ ਮੇਰੀ ਦੋਸਤ ਏ ਜਾਂ ਉਹ ਮੈਨੂੰ ਸੱਚ ਮੁੱਚ ਚਾਂਹਦੀ ਏ। ਕੀ ਹੈ ਉਸ ਦੇ ਦਿਲ ਵਿੱਚ ਮੇਰਾ ਰਿਸਤਾ ......? ਇਕ ਦੋਸਤ ਦਾ, ਇਕ ਪ੍ਰੇਮੀਕਾ ਦਾ ਤੇ ਜਾਂ ਫਿਰ ਇਕ ਭੈਣ ਭਰਾ ਦਾ......? ਘੁਟਨ ਹੋਣ ਲੱਗ ਪਈ ਏ ਮੈਨੂੰ ਇਸ ਘੁਮਣਘੇਰੀ ਦੀ ਦਲਦਲ ਵਿੱਚੋ। ਜੇ ਉਹ ਮੈਨੂੰ ਚਾਂਹਦੀ ਏ ਤਾਂ ਮੈਨੂੰ ਆਖ ਕਿਊਂ ਨਈਂ ਦਿੰਦੀ........? ਜਦ ਉਹ ਮੈਨੂੰ ਮਿਲਦੀ ਤਾਂ ਓਸ ਦੇ ਪਤਲੇ ਪਤਲੇ ਬੁੱਲ੍ਹਾਂ ‘ਚੋਂ ਹਾਸਾ ਪਿਆ ਕਿਰਦਾ ਹੁੰਦਾ ਤੇ ਉਹ ਆਪਣੀ ਸੁਰੀਲੀ ਅਵਾਚ ਵਿਚ ਇਕੋ ਸਾਹੇ ਕਿਨਾਂ ਕੁਝ ਆਖ ਦਿੰਦੀ। ਉਹ ਅਕਸਰ ਮੈਨੂੰ ਆਖਦੀ ''ਮੈ ਤੇਰੇ ਨਾਲ ਕਿਨੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਕਰਨਾਂ ਚਾਹਨੀ ਆਂ। ਢੇਰ ਸਾਰੀਆਂ, ਮੈਂ ਇਨੇ ਦਿਨਾਂ ਦੀਆਂ ਕੱਠੀਆਂ ਕੀਤੀਆਂ ਨੇ।‘‘ ਪਰ ਕੁਝ ਹੀ ਪਲਾਂ ਵਿੱਚ ਸਾਡੀਆਂ ਸਾਰੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਮੁੱਕ ਜਾਂਦੀਆਂ ਤੇ ਕਹਿਣ ਨੂੰ ਕੁਝ ਬਚਦਾ ਹੀ ਨਾ। ਉਹ ਮੇਰੀ ਡਾਇਰੀ ਤੋਂ ਮੇਰੀਆਂ ਕੁਝ ਅਧੁਰੀਆਂ ਤੇ ਕੁਝ ਪੂਰੀਆਂ ਕਵਿਤਾਵਾਂ, ਗ਼ਜ਼ਲਾਂ ਜਾਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਪੜਨ ਲੱਗ ਜਾਂਦੀ। ਜਿਹੜੀ ਓਸ ਨੂੰ ਪਸੰਦ ਆ ਜਾਂਦੀ ਉਹ ਝੱਟ ਆਖਦੀ '' ਇਹ ਤੂੰ ਮੇਰੇ ਲਈ ਲਿਖੀ ਏ ਨਾ‘‘ ਤੇ ਮੈਂ ਆਖਦਾ ''ਹਾਂ ਤੇਰੇ ਲਈ ਹੀ ਤੇ ਲਿਖੀ ਏ।‘‘ ਭਾਵੇ ਮੈਂ ਉਸ ਲਈ ਲਿਖੀ ਹੁੰਦੀ ਜਾਂ ਨਹੀਂ।
-''ਫਿਰ ਤੂੰ ਇਸ ਨੂੰ ਪੁਰੀ ਕਿਉਂ ਨਈਂ ਕਰਦਾ।‘‘ ਉਹ ਆਖਦੀ।
-''ਤੂੰ ਜੋ ਨਈਂ ਸੀ ਮੇਰੇ ਕੋਲ ਫਿਰ ਇਹ ਪੁਰੀ ਕਿਵੇਂ ਹੁੰਦੀ।‘‘ ਮੈਂ ਸਹਿਜ ਹੀ ਬੋਲ ਪੈਂਦਾ।
ਕਈਂ ਵਾਰੀ ਮੈਂ ਸੋਚਨਾਂ ਵਾਂ ਕਿ ਸ਼ਾਇਦ ਮੈਂ ਉਸੇ ਲਈ ਹੀ ਲਿਖੀਆਂ ਨੇ ਇਹ ਗ਼ਜ਼ਲਾਂ, ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਤੇ ਕਈ ਕੁਝ ਹੋਰ.......! ਹਾਂ ਸਾਇਦ ਉਸੇ ਲਈ। ਉਸ ਲਈ ਨਈਂ ਤਾਂ ਫਿਰ ਕਿਸ ਲਈ ? ਆਸ਼ਾ, ਨੀਤੂ ਵਿੱਪਨ, ਮਧੂ ਜਾਂ ਫਿਰ ਆਰਤੀ ਲਈ.........? ਨਈਂ ਮੈਂ ਉਹਨਾਂ ਲਈ ਕਿਉਂ ਲਿਖਾਂਗਾ। ਉਹ ਤਾਂ ਬੜੀ ਦੇਰ ਹੋ ਗਈ ਮੈਨੂੰ ਕਦੀ ਮਿਲੀਆਂ ਵੀ ਨਈਂ। ਇਹ ਸਿਰਫ ਉਸੇ ਲਈ ਨੇ ਜਿਹੜੀ ਅਕਸਰ ਮੈਨੂੰ ਆਖਦੀ ਏ: ''ਤੂੰ ਭੈੜੀਆਂ ਆਦਤਾਂ ਵਾਲਾ ਇਕ ਚੰਗਾ ਇਨਸਾਨ ਏ‘‘( ਢਰਚ ਪਰਰਦ ਠਮਜਵੀ ਲ਼ਦ ੀ) ਤੇ ਕਈ ਵਾਰੀ ਮੈਨੂੰ ਇੰਝ ਲਗਦੈ ਕਿ ਸ਼ਾਇਦ ਉਹ ਸੋਚਦੀ ਹੋਵੇ ਕਿ ਮੈ ਚਲੂ ਜਿਹਾ ਬੰਦਾ ਵਾਂ.....! ਹੋ ਵੀ ਸਕਦੈ, ਪਰ ਮੈ ਓਸ ਤੋਂ ਸਿਵਾ ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਨੂੰ ਇਹ ਨਹੀਂ ਕਿਹਾ ''ਯੂ ਆਰ ਲੁਕਿੰਗ ਸੋ ਸਵੀਟ।‘‘ ਪਰ ਜਦ ਉਹ ਬੜੀ ਖੁਸ਼ੀ ਵਿੱਜ ਹੁੰਦੀ ਤਾਂ ਕਿਨੀ ਵੇਰ ਮੈਨੂੰ ਚੁੰਮ ਲੈਂਦੀ ਤੇ ਮੈਂ ਆਪਣੀਆਂ ਸੋਚਾਂ ਦੀਆਂ ਘੁਮਣਘੇਰੀਆਂ ਵਿੱਚ ਫਸਿਆ ਸੋਚਦਾਂ ਕਿ ਇਹ ਮੇਰੇ ਵਾਸਤੇ ਇਸ ਤਰਾਂ ਕਿਵੇਂ ਸੋਚ ਸਕਦੀ ਏ ਕਿ ਮੈਂ ਚਾਲੂ ਜਿਹਾ ਬੰਦਾ ਵਾਂ। ਮੇਰੇ ਸੋਚਦੇ-ਸੋਚਦੇ ਉਹ ਮੇਰੀ ਗੱਲ ‘ਤੇ ਇਕ ਹੋਰ ਚੁੰਮਣ ਜੜ ਦਿੰਦੀ, ਤੇ ਮੈ ਓਸ ਨੂੰ ਮਧਮ ਜਹੀ ਅਵਾਜ ਵਿੱਚ ਆਖਦਾ, ''ਮੈ ਤੇਰੇ ਪੈਰ ਚੁੰਮ ਲਵਾਂ‘‘ ਤੇ ਜਦ ਮੈਂ ਉਸ ਦੇ ਪੈਰ ਫੜਦਾ ਤਾਂ ਓਸ ਦੇ ਪੈਰਾਂ ਵਿੱਚ ਪਾਈਆਂ ਝਾਂਜਰਾਂ ਤ੍ਰਬਕ ਜਾਂਦੀਆਂ ।
''ਤੂੰ ਸ਼ੁਦਾਈ ਏਂ, ਕੁੜੀਆਂ ਦੇ ਪੈਰਾਂ ਨੂੰ ਹੱਥ ਨਈਂ ਲਾਈਦਾ‘‘ ਤੇ ਉਹ ਪਰੇ ਜਹੇ ਬੈਠ ਜਾਂਦੀ, ਤੇ ਮੈ ਡਿਕਸ਼ਨਰੀ ਵਿੱਚ ਅੰਗਰੇਜੀ ਦੇ ਕਿਸੇ ਔਖੇ ਸ਼ਬਦ ਦੇ ਅਰਥ ਲੱਭਣ ਵਾਂਗ ਆਪਣੀ ਸੋਚ ਦੇ ਸ਼ਬਦਕੋਸ਼ ਦੇ ਵਰਕੇ ਪਿਆ ਫੋਲਦਾਂ, ਪਰ ਮੈਨੂੰ ਓਸ ਦੇ ਅਰਥ ਨਈਂ ਮਿਲਦੇ। ਉਹ ਹਮੇਸ਼ਾਂ ਮੇਰੇ ਲਈ ਇਕ ਬੂਝਾਰਤ ਜਹੀ ਬਣੀ ਰਹਿੰਦੀ। ਉਹ ਕਦੇ ਮੈਨੂੰ ਕਿਸੇ ਟੀ.ਵੀ. ਸੀਰੀਅਲ ਦੇ ਕਿਸੇ ਭੈੜੇ ਜਹੇ ਕਰੈਕਟਰ ਨਾਲ ਮਿਲਾ ਦਿੰਦੀ ਤੇ ਕਦੇ ਕਿਸੇ ਡਰਾਮੇ ਦੇ ਹੀਰੋ ਨਾਲ।
ਇਕ ਵਾਰ ਪਤਾ ਨਈਂ ਓਸ ਮੈਨੂੰ ਕਿਉਂ ਆਖਿਆ ਸੀ, ''ਇਕ ਸਮਾਂ ਸੀ ਜਦੋਂ ਮੈਂ ਤੈਨੂੰ ਪਿਆਰ ਕਰਦੀ ਸਾਂ, ਪਰ ਉਦੋਂ ਮੈਂ ਤੈਨੂੰ ਤੇ ਤੂੰ ਮੈਨੂੰ ਜਾਣਦੇ ਨਈਂ ਸਾਂ।‘‘
''ਤੂੰ ਮੈਨੂੰ ਕਿਹਾ ਕਿਉਂ ਨਾ ਉਦੋਂ......!‘‘ ਮੈ ਉਤਸੁਕਤਾ ਨਾਲ ਪੁਛਦਾ।
''ਮੈਂ ਸੋਚਨੀ ਸਾਂ ਖੋਰੇ ਤੂੰ ਮੈਨੂੰ ਚਾਂਹਨਾ ਵੇਂ ਕੇ ਨਈਂ ਚਾਂਹਦਾ।‘‘
''ਤੇ ਹੁਣ।‘‘ ਮੈ ਆਖਦਾ।
''ਹੁਣ ਅਸੀ ਚੰਗੇ ਦੋਸਤ ਹਾਂ ਬਸ‘‘ ਤੇ ਉਹ ਚੁੱਪ ਹੋ ਜਾਂਦੀ । ਪਰ ਮੈਨੂੰ ਇਕੱਲਾ ਦੋਸਤੀ ਤੱਕ ਸਬਰ ਨਈਂ ਸੀ। ਮੈਂ ਤਾਂ ਸ਼ਾਇਦ ਉਸ ਨੂੰ ਅੰਦਰੋਂ ਅੰਦਰ ਆਪਣੀ ਵਹੁਟੀ ਪਿਆ ਬਣਾਂਦਾ ਸਾਂ। ਕਈ ਵਾਰ ਮੈਂ ਸੁਪਨੇ ਵਿੰਚ ਓਸ ਨੂੰ ਗੋਟੇ ਵਾਲੀ ਚੁੰਨੀ ਵਿੱਚ ਲਵੇਟੀ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਸਾਹਮਣੇ ਬੈਠੀ ਵੇਖਿਐ। ਤੇ ਜਦ ਮੈਂ ਓਸ ਨੂੰ ਛੁਹਣਾ ਚਾਂਹਦਾ ਤੇ ਉਹ ਹਵਾ ‘ਚ ਰਲ ਜਾਂਦੀ। ਮੈਂ ਕਿਉਂ ਭਲਾ ਓਸ ਨੂੰ ਚਾਂਹਨਾਂ ਵਾਂ.........? ਤੇ ਉਹ ਕਿਉਂ ਮੈਨੂੰ ਝੋਲੇ ਪਈ ਦਿੰਦੀ ਏ.....? ਇਹ ਕਿਸ ਕਿਸਮ ਦੀ ਮੁਹੱਬਤ ਸੀ....? ਮੈਂ ਉਠ ਕਿ ਬੈਠ ਜਾਂਦਾਂ ਤੇ ਇਹ ਸਵਾਲ ਮੇਰੇ ਜਿਹਨ ਵਿੱਚ ਫਿਲਮ ਵਾਂਗ ਘੁੰਮਣ ਲਗਦੇ । ਉਹ ਛਲਾਵਾ ਬਣ ਫਿਰ ਆਂਦੀ ਤੇ ਆਖਦੀ ''ਬੜਾ ਚਾਹਨਾਂ ਵੇਂ ਨਾ ਤੂੰ ਮੈਨੂੰ ਆਜਾ ਘੁੱਟ ਲੈ ਮੈਨੂੰ ਆਪਣੀਆਂ ਬਾਹਵਾਂ ਵਿੱਚ।‘‘ ਤੇ ਮੈ ਖਿਆਲਾਂ ਵਿੱਚ ਓਸ ਦੇ ਪਿਛੇ ਪਿਆ ਦੋੜਨਾਂ। ਉਹ ਕਦੀ ਓਸ ਗਲੀ ਵਿੱਚ, ਕਦੀ ਓਸ ਮੋੜ ਤੇ ਮੈਨੂੰ ਅਵਾਜਾਂ ਪਈ ਮਾਰਦੀ। ਮੈਂ ਥੱਕ ਹਾਰ ਜਾਂਦਾ ਤੇ ਫਿਰ ਬਿਸਤਰੇ ‘ਤੇ ਢੇਰੀ ਹੋ ਜਾਂਦਾ। ਇਕ ਪਲ ਵਿੱਚ ਉਹ ਮੇਰੇ ਲਈ ਸਭ ਕੁਝ ਹੁੰਦੀ ਤੇ ਅਗਲੇ ਪਲ ਕੁਝ ਵੀ ਨਾ। ਮੈਂ ਉਸ ਨੂੰ ਬੜੀ ਵਾਰ ਆਖਦਾਂ ਕਿ ਮੈ ਤੈਨੂੰ ਬੜਾ ਮਿਸ ਕਰਦਾਂ ਤੇ ਉਹ ਆਖਦੀ ਮੈਨੂੰ ਪਤੈ ਤੇ ਕਈ ਵਾਰ ਆਖਦੀ ‘‘ਤੂੰ ਮੇਰਾ ਲਗਦਾ ਈ ਕੀ ਏਂ ਜੋ ਤੂੰ ਮੈਨੂੰ ਮਿਸ ਕਰਦੈ । ਕੀ ਰਿਸਤਾ ਏ ਤੇਰਾ ਮੇਰਾ।‘‘
''ਦੋਸਤੀ ਦਾ ।‘‘ ਮੈਂ ਆਖਦਾ।
''ਦੋਸਤੀ ਦੇ ਰਿਸਤੇ ਨੂੰ ਅਸਾਡਾ ਸਮਾਜ ਨਈਂ ਕਬੂਲਦਾ।‘‘ ਉਹ ਮੂੰਹ ਭੂਆਂ ਕਿ ਆਖਦੀ। ਹਾਲਾਂ ਕਿ ਉਹ ਸਰਾਰਤ ਨਾਲ ਆਖਦੀ ਤੇ ਮੈਂ ਗੰਭੀਰ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਤੇ ਢਿਲੇ ਬੁੱਲ ਕਰਕੇ ਆਖਦਾ '' ਤੇ ਫੇਰ ਕੀ ਮੈਂ ਤੈਨੂੰ ਯਾਦ ਨਾ ਕਰਿਆ ਕਰਾਂ।‘‘ ਤੇ ਉਹ ਮੇਰਾ ਹੱਥ ਫੜ ਕੇ ਆਖਦੀ '' ਤੂੰ ਰੋਣ ਵਾਲਾ ਮੁੰਹ ਨਾ ਬਣਾਇਆ ਕਰ, ਮੈਨੂੰ ਤੇਰੇ ‘ਤੇ ਤਰਸ ਤੇ ਸ਼ਾਇਦ ਪਿਆਰ ਆਣ ਲਗਦੈ।‘‘ ਮੈਂ ਓਸ ਦੇ ਪੈਰਾਂ ਵੰਲ ਇਸ਼ਾਰਾ ਕਰਕੇ ਆਖਦਾ '' ਤੇਰੇ ਪੈਰ ਚੁੰਮ ਲਵਾਂ।‘‘
ਪਤਾ ਨਈਂ ਕਿਉਂ ਮੈਨੂੰ ਓਸ ਦੇ ਪੈਰ ਬੜੇ ਸੋਹਣੇ ਲਗਦੇ, ਕੂਲੇ ਕੂਲੇ, ਚਿੱਟੇ ਚਿੱਟੇ । ਓਸ ਦੇ ਪੈਰਾਂ ‘ਤੇ ਅਕਸਰ ਓਸ ਦੀ ਜੁੱਤੀ ਦੀਆਂ ਬਰੀਕ ਬਰੀਕ ਤਨੀਆਂ ਦੇ ਨਿਸਾਪਏ ਹੁੰਦੇ ਜਿਹੜੇ ਓਸ ਦੇ ਗੋਰੇ ਗੋਰੇ ਕੂਲੇ ਪੈਰਾਂ ਤੇ ਬੜੇ ਫੱਬਦੇ। ਉਹ ਜਦੋ ਕਿਚਲੇ ਜਾਂਦੀ ਤਾਂ ਮੈਨੂੰ ਮਾਸਾ ਚੰਗਾ ਨਾ ਲਗਦਾ। ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਮੈਂ ਚਾਹਦਾਂ ਸੀ ਕਿ ਓਸ ਨੂੰ ਹੋਰ ਕੋਈ ਨਾ ਵੇਖੇ ਮੇਰੇ ਸਿਵਾ। ਜਦ ਉਹ ਦਰਗਾਹ ਤੇ ਤੇਲ ਪਾਉਣ ਲਈ ਆਂਦੀ ਤਾਂ ਵੀ ਮੈਂ ਉਸ ਵੱਲ ਤੱਕਦੀਆਂ ਨਜਰਾਂ ਨੂੰ ਪਿਆ ਦੇਖਦਾ ਰਹਿੰਦਾ। ਕਿਸੇ ਦੀਆਂ ਨਜਰਾਂ ਕੁਝ ਪਈਆਂ ਕਹਿੰਦੀਆਂ ਤੇ ਕਿਸੇ ਦੀਆਂ ਕੁਝ, ਪਰ ਸਾਰਿਆਂ ਦੀਆਂ ਨਹੁੰਦੀਆਂ ਓਸੇ ‘ਤੇ। ਉਸ ਦੀ ਸੰਧਲੀ ਮਹਿਕ, ਪਹੁ ਫੁਟਾਲੇ ਵਰਗੀ ਮੁਸਕਾਨ ਤੇ ਤਾਰਿਆਂ ਵਾਂਗ ਚਮਕਾਰੇ ਮਾਰਦੇ ਨੈਣ ਮੈਨੂੰ ਗੁਮਰਾਹ ਪਏ ਕਰਦੇ।
ਬਹੁਤੇ ਵਾਰੀ ਜਦੋ ਕੋਈ ਮੈਨੂੰ ਮਿਲਦਾ ਤਾਂ ਮੈਂ ਜਲਦੀ ਹੀ ਉਸ ਨੂੰ ਭੁੱਲ ਜਾਂਦਾ, ਪਰ ਉਹ ਤਾਂ ਭੁੱਲਣ ਵਾਲੀ ਚੀਜ ਨਈ ਸੀ। ਸਗੋਂ ਮੈ ਜਿਨਾਂ ਓਸ ਨੂੰ ਭੁੱਲਣਾਂ ਚਾਂਹਦਾ ਉਹ ਹੋਰ ਮੇਰੇ ਚੇਤਿਆਂ ਵਿੱਚ ਡੂੰਘਾ ਲਹਿ ਜਾਂਦੀ। ਇਹ ਕੈਸੀ ਮੁਹੱਬਤ ਏ ਮੈ ਅਜੀਬ ਦੁਬਿਦਾ ਵਿੱਚ ਪਿਆ ਸੋਚਦਾਂ । ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਮੁਹੱਬਤ ਦੀ ਪਕੀਜਗੀ ਇਸ ਗੱਲ ਵਿੱਚ ਨਈ ਕਿ ਤੁਸੀ ਕਿਸ ਹੱਦ ਤੱਕ ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਪਿਆਰ ਕਰਦੇ ਹੋ, ਸਗੋ ਇਸ ਗੱਲ ਵਿੱਚ ਹੈ ਕਿ ਤੁਹਾਡਾ ਪਿਆਰ ਕਿਥੋ ਤੱਕ ਹੈ। ਪਿਆਰ ਦਾ ਅਰਥ ਹਾਂਸਲ ਕਰਨਾਂ ਨਈਂ, ਪਿਆਰ ਦਾ ਅਰਥ ਹੈ ਦੇ ਦੇਣਾ, ਕੁਰਬਾਨ ਕਰਨਾਂ। ਇਹ ਪਤਾ ਨਈ ਖੋਰੇ ਮੈਂ ਕਿਥੋਂ ਸੁਣਿਆਂ ਸੀ। ਕੀ ਮੈਂ ਕੁਝ ਕੁਰਬਾਨ ਕਰ ਸਕਨਾਂ ਵਾਂ ......? ਕੀ ਮੈਂ ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਕੁਝ ਦੇ ਸਕਨਾਂ ਵਾਂ.....? ਸ਼ਾਇਦ ਮੇਰੇ ਲਈ ਪਿਆਰ ਦਾ ਅਰਥ ਸਿਰਫ ਹਾਂਸਲ ਕਰਨਾ ਹੀ ਹੈ। ਮੈਂ ਜਦੋ ਓਸ ਦੇ ਘਰ ਓਸ ਨੂੰ ਮਿਲਣ ਜਾਂਦਾ ਤਾਂ ਕੋਈ ਨਾ ਕੋਈ ਓਸ ਦੇ ਵਿਆਹ ਦੀ ਗੱਲ ਛੇੜ ਦਿੰਦਾ। ਮੈਨੂੰ ਬੜਾ ਗੁੱਸਾ ਆਉਂਦਾ ਤੇ ਮੇਰੇ ਅੰਦਰੋਂ ਸੇਕ ਪਿਆ ਨਿਕਲਦਾ। ਮੈਂ ਕਿਸ ਨਾਤੇ ਨਾਲ ਜਾਂਦਾ ਸੀ ਮਿਲਣ ਓਸ ਨੂੰ .......? ਕਿਸ ਨਾਤੇ ਨਾਲ.......!!
ਉਹ ਉਦਾਸ ਹੁੰਦੀ ਤਾਂ ਮੈਨੂੰ ਦੁੱਖ ਹੁੰਦਾ, ਬਿਮਾਰ ਹੁੰਦੀ ਤਾਂ ਮੇਰੇ ਅਹਿਸਾਸਾਂ ਵਿੱਚ ਆਣ ਕਿ ਆਖਦੀ ''ਮੈਂ ਤੜਫਦੀ ਪਈ ਆਂ ਤੇ ਤੂੰ ਇਥੇ ਸਾਫਟ ਡਰਿੰਕ ਦੀਆਂ ਚੁਸਕੀਆਂ ਭਰ ਰਿਹੈ। ਤੈਨੂੰ ਤਾਂ ਚਾਹੀਦਾ ਸੀ ਮੇਰੇ ਕੋਲ ਹੁੰਦਾ, ਮੇਰਾ ਸਿਰ ਪਲੋਸਦਾ ਤੇ ਢੇਰ ਸਾਰੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਕਰਦਾ।‘‘ ਮੈ ਯਕਦਮ ਤ੍ਰਬਕ ਜਾਂਦਾ ਤੇ ਮੇਰੇ ਮੁੰਹ ਵਿੱਚ ਪਈ ਸੈਡਵਿੱਚ ਮੇਰੇ ਗਲੇ ਵਿੱਚ ਅਟਕ ਜਾਂਦੀ। ਕਦੀ ਕਦੀ ਉਹ ਮੈਨੂੰ ਮੇਰਾ ਅਸਲੀ ਚਿਹਰਾ ਦਿਖਾਉਣ ਲਈ ਪਤਾ ਨਈ ਕਿਡਾ ਵੱਡਾ ਲੈਕਚਰ ਦਿੰਦੀ ਤੇ ਕਦੀ ਕਦੀ ਓਸ ਦਾ ਵੀ ਜਿਕਰ ਕਰਦੀ ਜਿਸ ਨੂੰ ਸ਼ਾਇਦ ਓਹ ਚਾਂਦੀ ਸੀ। ਮੈ ਮੁੰਹ ਵੱਟ ਕਿ ਬੈਠ ਜਾਂਦਾ ਤੇ ਉਹ ਆਖਦੀ ''ਸੱਚ ਕੋੜਾ ਹੁੰਦੇ ਏ ਨਾ।‘‘ ਤੇ ਫਿਰ ਇਕ ਦਮ ਗੱਲ ਬਦਲ ਕੇ ਹੱਸਣ ਲਗਦੀ ਤੇ ਮੈਂ ਵੀ ਹੱਸਣ ਲਗਦਾ। ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਉਹ ਮੈਨੂੰ ਨਰਾਜ ਨਈਂ ਸੀ ਵੇਖਣਾਂ ਚਾਂਹਦੀ ਤੇ ਆਪਣੀ ਮਰਜੀ ਦੇ ਖਿਲਾਫ ਜਾਂ ਹੋ ਸਕਦੈ ਮਰਜੀ ਨਾਲ ਮੈਨੂੰ ਮਿਲਣ ਆਂਦੀ ਤੇ ਗੱਲਾਂ ਕਰਦੀ।
ਪਰ ਪਿਛਲੇ ਕਈ ਸਾਲਾਂ ਤੋਂ ਓਸ ਦਾ ਕੋਈ ਪਤਾ ਨਈਂ। ਉਹ ਅਚਾਨਕ ਇਕ ਦਿਨ ਪਤਾ ਨਈ ਕਿਥੇ ਚਲੇ ਗਈ। ਓਸਦੇ ਘਰ ਜਾਨਾਂ ਤਾਂ ਪਤਾ ਲਗਦਾ ਕੇ ਉਹ ਦੂਰ ਆਪਣੇ ਰਿਸਤੇਦਾਰਾਂ ਕੋਲ ਏ। ਕਦੀ ਪਤਾ ਲਗਦਾ ਕੇ ਓਸ ਵਿਆਹ ਕਰਵਾ ਲਿਆ ਏ। ਦਿਲ ਡਾਡਾ ਉਦਾਸ ਹੁੰਦਾ, ਮੰਨ ਖਿਝਿਆ ਰਹਿੰਦਾ। ਮੈਨੂੰ ਉਸ ਦੇ ਚਿਟੇ ਚਿੱਟੇ ਕੂਲੇ ਪੈਰ ਬੜੇ ਯਾਦ ਆਂਦੇ। ਇਨੇ ਸਾਲ ਤਾਂ ਇਕ ਮੁੱਦਤ ਹੁੰਦੀ ਏ। ਅਜੀਬ ਮੋੜ ਸੀ ਇਹ। ਮੈ ਉਸ ਨੂੰ ਭਾਲ ਦੀ ਬੜੀ ਵਾਹ ਲਾਈ ਪਰ ...........?
ਹੋਲੀ ਹੋਲੀ ਓਸ ਦਾ ਅਕਸ ਮੇਰੇ ਦਰਪਣ ਤੋਂ ਗਵਾਚਣ ਲੱਗਾ। ਕੁਝ ਸਾਲ ਬਾਅਦ ਮੇਰੀ ਸ਼ਾਦੀ ਹੋ ਗਈ ਤੇ ਮੈਂ ਆਪਣੀ ਬੀਵੀ ਨਾਲ ਸੈਰ ਕਰਨ ਚਲਾ ਗਿਆ। ਮਸੂਰੀ ਦੀ ਇਕ ਸੜਕ ਤੋ ਮੋੜ ਮੁੜਦੇ ਹੀ ਇਕ ਔਰਤ ਜੋ ਬੈਸਾਖੀਆਂ ਦੇ ਸਹਾਰੇ ਤੁਰ ਰਹੀ ਸੀ ਮੇਰੀ ਗੱਡੀ ਨਾਲ ਟਕਰਾਈ ਤੇ ਡਿਗ ਪਈ । ਮੈ ਗੱਡੀ ਰੋਕੀ ਤੇ ਅਸੀ ਦੋਹਵੇ ਮੀਂਆਂ ਬੀਵੀ ਉਸ ਨੂੰ ਚੁੱਕਣ ਲਈ ਬਾਹਰ ਆਏ। ਜਦ ਮੈਨੂੰ ਉਸ ਦੀ ਸਕਲ ਦਿਸੀ ਤਾਂ ਮੇਰੀ ਧਾਹ ਨਿਕਲ ਗਈ ਉਹ ਤਾਂ ਓਹੋ ਸੀ, ਉਸ ਦੀਆਂ ਨੀਲੀਆਂ ਅੱਖਾਂ ਵਿੱਚ ਸੈਲਾਬ ਉਮੜ ਆਇਆ, ਮੈਂ ਜਦ ਉਸ ਦੇ ਪੈਰਾਂ ਵੱਲ ਤੱਕਿਆ ਤਾਂ ਮੇਰੇ ਨੈਣ ਭਰ ਆਏ। ਉਸ ਦਾ ਇਕ ਪੈਰ ਕੱਟਿਆ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਉਹ ਜਲਦੀ ਨਾਲ ਬੈਸਾਖੀਆਂ ਦੇ ਸਹਾਰੇ ਤੁਰ ਪਈ । ਮੇਰਾ ਜੀ ਕੀਤਾ ਕਿ ਮੈ ਉਸ ਦੀਆਂ ਬੈਸਾਖੀਆਂ ਵਗਾ ਮਾਰਾਂ ਤੇ ਉਸ ਨੂੰ ਆਪਣੀਆਂ ਬਾਹਵਾਂ ਵਿੱਚ ਚੁੱਕ ਕਿ ਨਾਲ ਲੈ ਜਾਂਵਾਂ, ਪਰ ਮੈਂ ਕੁਝ ਨਾ ਕਰ ਸਕਿਆ ਬਸ ਬੁੱਤ ਬਣ ਗਿਆ। ਮੈਨੂੰ ਲੱਗਾ ਕਿ ਜਿਵੇ ਮੈ ਆਪਣੀ ਜਿੰਦਗੀ ਦੇ ਪਾਪਾਂ-ਸਰਾਪਾਂ ਦੀ ਦੁਮੇਲ ‘ਤੇ ਖਲੋਤਾ ਹੋਵਾਂ ।
*******
ਰੋਜ਼ੀ ਸਿੰਘ
ਸੋ-ਫਾਇਨ ਕੰਪਿਊਟਰ ਇੰਸਟੀਚਿਊਟ
ਫਤਿਹਗੜ ਚੂੜੀਆਂ
98720-14321

ਮਧਾਣੀਆਂ ਹਾਏ ਓ ਮੇਰੇ ਡਾਢਿਆ ਰੱਬਾ.......

ਗੁਰੂ ਘਰ ਦੇ ਸਪੀਕਰ ਵਿੱਚੋਂ ਭਾਈ ਜੀ ਦੁਆਰਾ ਗਾਇਨ ਕੀਤੀ ਜਾ ਰਹੀ ਇਲਾਹੀ ਬਾਣੀ ਦੀ ਮਿੱਠੀ ਮਿੱਠੀ ਰਸਭਿੰਨੀ ਅਵਾਜ਼ ਕੰਨਾਂ ਵਿੱਚ ਪੈ ਰਹੀ ਏ। ਸਿਆਲਾਂ ਦੀ ਠਿਠੁਰਦੀ ਰੁੱਤ ਵਿੱਚ ਧਰਤੀ ਦੇ ਚਾਰ ਚੁਫੇਰੇ ਕਿਤੇ ਹਲਕੀ ਕਿਤੇ ਗਹਿਰੀ ਧੁੰਦ ਲਿਪਟੀ ਹੋਈ ਏ। ਮਰਦ ਲੋਕ ਪਸ਼ੂਆਂ ਨੂੰ ਢਾਰੇ ਵਿੱਚੋਂ ਖੋਲ੍ਹ ਬਾਹਰ ਖੁਰਲੀਆਂ ‘ਤੇ ਬੰਨ ਕੇ ਚਾਰਾ ਰਲ਼ਾ ਰਹੇ ਨੇ। ਕੁਝ ਤੀਵੀਆਂ ਮੱਝਾਂ ਗਾਵਾਂ ਦੀਆਂ ਧਾਰਾਂ ਪਈਆਂ ਕੱਢਦੀਆਂ ਨੇ ਤੇ ਕੁਝ ਕਟੂਆਂ-ਵਛੜੂਆਂ ਨੂੰ ਝੁੱਲ੍ਹ ਦੇ ਕੇ ਠੰਡ ਤੋਂ ਬਚਾ ਰਹੀਆਂ ਨੇ। ਬਜ਼ੁਰਗ ਔਰਤਾਂ ਥਾਲ਼ੀ ਵਿੱਚ ਰਸਦ ਪਾ ਕੇ ਗੁਰੂ ਘਰ ਜਾਣ ਦੀ ਤਿਆਰੀ ਕਰ ਰਹੀਆਂ ਨੇ, ਤੇ ਛੋਟੇ ਜਵਾਕ ਹਾਲੇ ਮਸਤ ਸੁੱਤੇ ਪਏ ਨੇ। ਕਿਸੇ ਪਾਸੇ ਚਾਂਵੇ ਚੁੱਲ੍ਹੇ ਨੂੰ ਸਬਾਤ ਵਿੱਚ ਧਰ ਕੋਈ ਤੀਵੀਂ ਬਜੁਰਗਾਂ ਲਈ ਚਾਹ ਦਾ ਓਹੜ ਪੋਹੜ ਕਰ ਰਹੀ ਏ ਤੇ ਕੁਝ ਸੁਆਣੀਆਂ ਰਾਤ ਦੇ ਜਾਗ ਲਾਏ ਦੁੱਧ ਤੋਂ ਬਣੇ ਦਹੀਂ ਨੂੰ ਚਾਟੀ ਵਿੱਚ ਪਾ ਰਿੜਕਣ ਲਈ ਤਿਆਰੀ ਕਰ ਰਹੀਆਂ ਨੇ। ਇਹ ਨਜ਼ਾਰਾ ਅੱਜ ਤੋਂ ਦਹਾਕਾ ਦੋ ਦਹਾਕੇ ਪਹਿਲਾਂ ਦੇ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਕਿਸੇ ਘੁੱਗ ਵਸਦੇ ਪਿੰਡ ਦਾ ਏ। ਹਾੜ ਸਿਆਲ ਪਿੰਡਾਂ ਵਿੱਚ ਹਰ ਘਰ ਦਾ ਤਕਰੀਬਨ ਇਹੋ ਜਿਹਾ ਦ੍ਰਿਸ਼ ਹੁੰਦਾ ਸੀ। ਗਰਮੀਆਂ ਵਿੱਚ ਤੜਕਸਾਰ ਹਾਲੀ ਬਲਦ ਹੱਕ ਕੇ ਖੇਤਾਂ ਵੱਲ ਚਾਲੇ ਪਾ ਦਿੰਦੇ ਤੇ ਸੁਆਣੀਆਂ ਘਰਾਂ ਦੇ ਕਈ ਕੰਮਾਂ ਵਿੱਚ ਰੁੱਝ ਜਾਂਦੀਆਂ। ਇਹਨਾਂ ਕੰਮਾਂ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਸਵੇਰੇ ਸਵਖਤੇ ਸੁਆਣੀਆਂ ਦੇ ਕਈ ਹੋਰ ਕੰਮ ਵੀ ਹੁੰਦੇ ਜਿਵੇਂ ਚਰਖੇ ਕੱਤਣਾ, ਕਪਾਹ ਵੇਲਣੀ, ਫੁਲਕਾਰੀਆਂ ਸੋਪ ਕੱਢਣਾ, ਧਾਰਾਂ ਕੱਢਣੀਆਂ ਆਦਿ। ਪਰ ਅੱਜ ਇਥੇ ਆਪਣੇ ਵਿਰਸੇ ਨੂੰ ਵਿਸਰ ਚੁੱਕੀ ਨਵੀਂ ਪੀੜੀ ਅਤੇ ਖਾਸ ਕਰਕੇ ਪੰਜਾਬਣਾਂ ਨੂੰ ਵਿਰਾਸਤ ਦੇ ਇੱਕ ਖਾਸ ਅੰਗ ਤੋਂ ਜਾਣੂ ਕਰਵਾਇਆ ਜਾ ਰਿਹਾ ਏ। ਇਹ ਅੰਗ ਹੈ ਦੁੱਧ ਰਿੜਕਣ ਵਾਲੀ ਮਧਾਣੀ ਤੇ ਉਸ ਨਾਲ ਸਬੰਧਿਤ ਸਾਜੋ ਸਮਾਨ। ਲੇਖ ਦਾ ਸਿਰਲੇਖ ਪੜ ਕੇ ਤੁਸੀ ਕਹੋਗੇ ਗੱਲ ਕੀ ਏ ਤੇ ਕਿਧਰ ਨੂੰ ਲੈ ਤੁਰਿਆ ਏ। ਪਰ ਸਿਰਲੇਖ ਵਾਲੇ ਗੀਤ ਦਾ ਇਸ ਲੇਖ ਨਾਲ ਖਾਸਾ ਸਬੰਧ ਏ। ਪੰਜਾਬੀ ਹਮੇਸ਼ਾਂ ਤੋਂ ਹੀ ਸਾਦਾ ਖਾਣ, ਸਾਦਾ ਪਹਿਨਣ ਅਤੇ ਸਾਦਾ ਜੀਵਨ ਜਿਉਣ ਦੇ ਆਦੀ ਰਹੇ ਹਨ। ਪਹਿਲੇ ਜਮਾਨੇ ਵਿੱਚ ਮਾਵਾਂ ਆਪਣੇ ਬੱਚਿਆਂ ਦੀ ਘਰ ਦੇ ਦੁੱਧ ਅਤੇ ਦੁੱਧ ਤੋਂ ਬਣੇ ਦਹੀਂ ਮੱਖਣ ਤੇ ਲੱਸੀ ਨਾਲ ਪਰਵਰਿਸ਼ । ਇਹ ਮੱਖਣ ਤੇ ਲੱਸੀ ਇੱਕ ਖਾਸ ਕਿਸਮ ਦੇ ਲੱਕੜ ਦੇ ਬਣੇ ਸੰਦ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਮਧਾਣੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦੈ, ਨਾਲ ਬਣਦੇ ਸਨ। ਮਧਾਣੀ ਲੱਕੜ ਦੇ ਇੱਕ ਡਿਜ਼ਾਇਨ ਵਾਲੇ ਢਾਈ ਫੁੱਟ ਲੰਬੇ ਅਤੇ ਮੋਟੇ ਡੰਡੇ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਵੱਢੇ ਪਏ ਹੁੰਦੇ ਨੇ ਦੇ ਅੱਗੇ ਇੱਕ ਲੱਕੜ ਦਾ ਫੁੱਲ ਲਗਾ ਕੇ ਤਰਖਾਣਾ ਦੁਆਰਾ ਤਿਆਰ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਸੀ। ਦਹੀਂ ਨੂੰ ਚਾਟੀ ਵਿੱਚ ਪਾ ਕੇ ਲੱਕੜ ਦੀ ਹੀ ਬਣੀ ‘ਕੜਵੰਝੀ‘ ਉਪਰ ਟਿਕਾ ਲਿਆ ਜਾਂਦਾ ਅਤੇ ਚਾਟੀ ਵਿੱਚ ਮਧਾਣੀ ਨੂੰ ਪਾ ਕੇ ਇੱਕ ਖਾਸ ਕਿਸਮ ਦੇ ਅਕਾਰ ਵਾਲੇ ‘ਕੁੜ‘ ਜਿਸਦਾ ਅਕਾਰ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਦੇ ਯੂ ਵਰਗਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਵਿੱਚ ਫਸਾ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ, ਅਤੇ ਉਸ ‘ਕੁੜ‘ ਨੂੰ ਰੱਸੀ ਦੀ ਮਦਦ ਨਾਲ ‘ਕੜਵੰਜੀ‘ ਦੇ ਡੰਡੇ ਨਾਲ ਬੰਨ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ। ਮਧਾਣੀ ਨੂੰ ਵੀ ਉੱਪਰਲੇ ਹਿੱਸੇ ਤੋਂ ‘ਨੇਤਰਨੇ‘ (ਇੱਕ ਕਿਸਮ ਦੀ ਰੱਸੀ) ਨਾਲ ਕੜਵੰਜੀ ਦੇ ਡੰਡੇ ਨਾਲ ਬੰਨ ਲਿਆ ਜਾਂਦਾ। ਮਧਾਣੀ ਦੇ ਦੁਆਲੇ ‘ਲੱਜ‘ ਜਾਂ ‘ਰਿੜਕਣਾ‘ ਲਪੇਟ ਕੇ ਦੋਹਵਾਂ ਬਾਹਵਾਂ ਨਾਲ ਸੁਆਣੀਆਂ ਵਾਰੀ ਵਾਰੀ ਖਿਚਦੀਆਂ ਜਿਸ ਨਾਲ ਮਧਾਣੀ ਚਾਟੀ ਵਿੱਚ ਕਦੀ ਉਲਟੀ ਕਦੀ ਸਿੱਧੀ ਘੁੰਮਦੀ, ਅਤੇ ਦਹੀਂ ਰਿੜਕਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਜਾਂਦਾ। ਇਹ ਸਾਰਾ ਸਮਾਨ ਬੜੇ ਨਿਯਮਬੱਧ ਢੰਗ ਨਾਲ ਆਪਸ ਵਿੱਚ ਜੁੜਿਆ ਹੁੰਦਾ। ਮਧਾਣੀ ਸਾਡੇ ਸਾਹਿਤ, ਸਾਡੇ ਸਭਿਆਚਾਰ ਅਤੇ ਸਾਡੇ ਪੰਜਾਬੀ ਸਮਾਜ ਦਾ ਇੱਕ ਖਾਸ ਅੰਗ ਰਹੀ ਹੈ। ਇਸ ਨਾਲ ਸਬੰਧਿਤ ਪੰਜਾਬੀ ਸਹਿਤ ਅਤੇ ਗੀਤਕਾਰੀ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਵੰਨਗੀਆਂ ਮਿਲਦੀਆਂ ਨੇ। ਪੰਜਾਬ ਦੀ ‘ਕੋਇਲ‘ ਗਾਇਕਾ ਸਵ: ਸੁਰਿੰਦਰ ਕੌਰ ਜੀ ਵੱਲੋਂ ਗਾਇਆ ਗੀਤ ‘‘ਮਧਾਣੀਆਂ ਹਾਏ ਓ ਮੇਰੇ ਡਾਢਿਆ ਰੱਬਾ ਕਿੰਨਾਂ ਜੰਮੀਆਂ ਕਿੰਨਾਂ ਨੇ ਲੈ ਜਾਣੀਆਂ” ਅੱਜ ਵੀ ਜਦ ਕੰਨੀ ਪੈਂਦਾ ਏ ਤਾਂ ਰੂਹ ਅੰਦਰ ਤੱਕ ਨਮ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਏ। ਮਧਾਣੀ ਦਾ ਚੂੜੀਆਂ ਅਤੇ ਗੋਰੀਆਂ ਮਖਮਲੀ ਕਲਾਈਆਂ ਨਾਲ ਵੀ ਖਾਸਾ ਸਬੰਧ ਏ। ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਖੇਤਾਂ ਦੀ ‘ਬੁਲਬੁਲ‘ ਤੇ ਮਾਣਮੱਤੀ ਗੋਰੀ ਜਦ ਸਵੇਰੇ ਸਵਖਤੇ ਉਠ ਦੁਧ ਵਿੱਚ ਰਿੜਕਣਾ ਪਾਉਂਦੀ ਸੀ ਤਾਂ ਸੂਰਜ ਵੀ ਡਰ ਡਰ ਕੇ ਨਿੱਕਲਦਾ। ਮਧਾਣੀ ਨੂੰ ਵਾਰੀ ਵਾਰੀ ਘੁਮਾਉਂਦੀ ਕਿਸੇ ਮੁਟਿਆਰ ਦੇ ਬਾਹਵਾਂ ਵਿੱਚ ਪਾਈਆਂ ਰੰਗ ਬਰੰਗੀਆਂ ਚੂੜੀਆਂ ਜਦ ਛਣਕਦੀਆਂ ਤਾਂ ਇੱਕ ਅਨੰਦਮਈ ਸੰਗੀਤ ਅਲਾਪਦੀਆਂ ਦੁੱਧ ਰਿੜਕਦੀ ਕੋਈ ਮੁਟਿਆਰ ਕਈ ਵਾਰੀ ਇਸ ਸੰਗੀਤ ਵਿੱਚ ਉਲਝੀ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਗਏ ਆਪਣੇ ਮਾਹੀ ਦੀ ਉਡੀਕ ਵਿੱਚ, ਆਪ-ਮੁਹਾਰੇ ਹੀ ਕੋਈ ਧੁੰਨ ਛੇੜ ਲੈਂਦੀ।ਮੇਰੀ ਰੰਗਲੀ ਮਧਾਣੀ ਬਾਹਵਾਂ ਗੋਰੀਆਂ,ਮੈਂ ਚਾਈਂ ਚਾਈਂ ਦੁੱਧ ਰਿੜਕਾਂਛੇਤੀ ਛੇਤੀ ਆਜਾ ਮੇਰੇ ਢੋਲ ਪਰਦੇਸੀਆ ਵੇਤੇਰੀ ਮਾਂ ਦੇਵੇ ਮੈਨੂੰ ਝਿੜਕਾਂ। ਦਹੀਂ ਤੋਂ ਬਣੀ ਚਾਟੀ ਦੀ ਲੱਸੀ ਦਾ ਸਵਾਦ ਹੀ ਜਹਾਨੋਂ ਵੱਖਰਾ ਹੁੰਦਾ ਸੀ, ‘‘ਸਾਡੇ ਪਿੰਡ ਦੀ ਲੱਸੀ ਦਾ ਘੁੱਟ ਪੀ ਕੇ ਨੀ ਲਿਮਕੇ ਨੂੰ ਭੁੱਲ ਜਾਵੇਂਗੀ” ਸੱਚੀ ਹੀ ਲੱਸੀ ਦਾ ਮੁਕਾਬਲਾ ਲਿਮਕਾ ਜਾਂ ਕੋਈ ਹੋਰ ਸੌਫਟ ਡ੍ਰਿੰਕ ਭਲਾ ਕਿਵੇਂ ਕਰ ਸਕਦੇ ਨੇ। ਪੁਰਾਣੇ ਸਮਿਆਂ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਲੋਕ ਬੋਲੀ ਬੜੀ ਮਸ਼ਹੂਰ ਸੀ:- ਛੜੇ ਜੇਠ ਨੂੰ ਲੱਸੀ ਨਈਂ ਦੇਣੀਦਿਓਰ ਭਾਵੇਂ ਮੱਝ ਚੁੰਘ ਜਾਏ। ਇਸ ਲੱਸੀ ਕਰਕੇ ਕਈ ਜੇਠ ਵਿਚਾਰੇ ਭਾਬੀਆਂ ਦੇ ਤਰਲੇ ਕੱਢਦੇ ਫਿਰਦੇ ਸੀ। ਇਹ ਕਮਾਲ ਮਧਾਣੀ ਨਾਲ ਬਣੀ ਚਾਟੀ ਦੀ ਲੱਸੀ ਦਾ ਹੀ ਸੀ। ਦੁੱਧ ਰਿੜਕਣ ਜਾਂ ਮਧਾਣੀ ਨਾਲ ਸਬੰਧਿਤ ਸਾਡੀਆਂ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਲੋਕ ਬੋਲੀਆਂ ਵੀ ਸਾਹਿਤ ਵਿੱਚ ਮੌਜੂਦ ਨੇ ਜਿਵੇਂ ਚੂੜੇ ਵਾਲੀ ਦੁੱਧ ਰਿੜਕੇਵਿੱਚੋਂ ਮੱਖਣ ਝਾਤੀਆਂ ਮਾਰੇਕੈਂਠੇ ਵਾਲਾ ਧਾਰ ਕੱਢਦਾਦੁੱਧ ਰਿੜਕੇ ਝਾਂਜਰਾਂ ਵਾਲੀ। ਮੈਨੂੰ ਚੂੜੀਆਂ ਚੜਾਦੇ ਚੰਨ ਵੇਮੈਂ ਚਾਈਂ ਚਾਈਂ ਦੁੱਧ ਰਿੜਕਾਂ ਹੁਣ ਬਹੁਤ ਘੱਟ ਅਜਿਹੇ ਪਿੰਡ ਰਹਿ ਗਏ ਹੋਣਗੇ ਜਿਥੇ ਉਪਰੋਕਤ ਸਾਜ਼ੋ ਸਮਾਨ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਬਹੁਤੇ ਪਿੰਡਾਂ ਵਿੱਚ ਵੀ ਹੁਣ ਸ਼ਹਿਰਾਂ ਵਾਲੀਆਂ ਸਾਰੀਆਂ ਸਹੂਲਤਾਂ ਉਪਲਬਧ ਹੋ ਗਈਆਂ ਨੇ। ਮਧਾਣੀ ਦੀ ਥਾਂ ਹੁਣ ਬਿਜਲੀ ਨਾਲ ਚੱਲਣ ਵਾਲੀ ਮਸ਼ੀਨ ਆ ਗਈ ਏ। ਸਾਰਾ ਕੁਝ ਮਾਡਰਨ ਅਤੇ ਇਲੈਕਟ੍ਰਾਨਿਕ ਹੋ ਗਿਆ ਏ। ਪਰ ਅਜੇ ਵੀ ਕਿਧਰੇ ਕਿਤੇ ਦੂਰ ਦੁਰਾਡੇ ਅਜਿਹੇ ਪਿੰਡ ‘ਚ ਜਾਣ ਦਾ ਮੌਕਾ ਮਿਲੇ ਤਾਂ ਉਥੇ ਅਜਿਹੀਆਂ ਪੁਰਾਤਨ ਚੀਜ਼ਾਂ ਤੇ ਪੁਰਾਣਾ ਸਭਿਆਚਾਰ ਵੇਖ ਕੇ ਆਪਣੇ ਪਿੰਡ ਦੀ ਯਾਦ ਉਮੜ ਆਉਂਦੀ ਏ, ਜਿਥੇ ਕਦੇ ਸੁਆਣੀਆਂ ਦੁੱਧ ਰਿੜਕਣ ਸਮੇ ਆਪਣੀ ਹੀ ਮਸਤੀ ਵਿੱਚ ਅਤੀਤ ਨੂੰ ਯਾਦ ਕਰ ਕੇ ਇਹ ਧੁਨ ਛੇੜ ਲੈਂਦੀਆਂ ਸਨ:-ਮਧਾਣੀਆਂ ਹਾਏ ਓ ਮੇਰੇ ਡਾਢਿਆ ਰੱਬਾਕਿੰਨ੍ਹਾਂ ਜੰਮੀਆਂ, ਕਿੰਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਲੈ ਜਾਣੀਆਂ ।

ਸਿਰ ਦਿੱਤਿਆਂ ਬਾਜ ਨਾ ਇਸ਼ਕ ਪੱਕੇ......

ਇਸ਼ਕ, ਜਿਸਨੂੰ ਪਿਆਰ, ਮੁਹੱਬਤ, ਮੋਹ, ਪ੍ਰੇਮ, ਅਨੁਰਾਗ ਅਦਿ ਨਾਵਾਂ ਨਾਲ ਵੀ ਸੱਦਿਆ ਜਾਂਦਾ ਏ। ਇਹ ਤਿੰਨਾਂ ਅੱਖਰਾਂ ਦਾ ਸ਼ਬਦ ਆਪਣੇ ਅੰਦਰ ਅਤਿਅੰਤ ਵਿਸ਼ਾਲਤਾ ਅਤੇ ਪੀਡੇ ਰਹੱਸ ਸਮੋਈ ਬੈਠਾ ਏ। ਇਸ਼ਕ ਇੱਕ ਲਗਨ ਏ ਜਿਹੜੀ ਧੁਰ ਦਰਗਾਹੋਂ ਵਜਦੇ ਅਨੰਤ ਦੀ ਧੁਨੀ ਹੈ । ਮੁਹੱਬਤ ਦਿਲ ਦੀਆਂ ਸੁਲ਼ਗਦੀਆਂ ਭਾਵਨਾਵਾਂ, ਮਚਲਦੇ ਖਿਆਲਾਂ ਅਤੇ ਮੂੰਹਜੋਰ ਖਾਹਿਸ਼ਾਂ ਨੂੰ ਕਿਸੇ ਮਹਿਫੂਜ਼ ਜਗ੍ਹਾ ‘ਤੇ ਪਨਾਹ ਦੇਣ ਦਾ ਨਾ ਏ। ਪਿਆਰ ਬਿਨਾਂ ਮਨੁੱਖ ਦੀ ਜਿੰਦਗੀ ਸਿਵਿਆਂ ਦੇ ਨਿਆਈਂ ਹੈ । ਪਿਆਰ ਇਸ਼ਕ ਜਿੰਦਗੀ ਦਾ ਧੁਰਾ ਹੈ ਜਿਸ ਦੁਆਲੇ ਕਈ ਸੰਸਾਰਕ ਬੰਧਨ ਤੇ ਰਿਸ਼ਤੇ ਬੱਝੇ ਪਏ ਨੇ। ਪਿਆਰ, ਇਸ਼ਕ ਮੁਹੱਬਤ ਇੱਕ ਰਸ ਹੈ ਜਿਸ ਤੋਂ ਵੱਧ ਰਸਭਿਨਾਂ ਕੋਈ ਹੋਰ ਦੁਨਿਆਵੀ ਰਸ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਸਾਇੰਸ ਮੁਤਾਬਿਕ ਇਸ਼ਕ ਇੱਕ ਮਨੋਵਿਗਿਆਨਿਕ ਪ੍ਰਸਥਿਤੀ ਹੈ ਜਿਸ ਤੋਂ ਕੋਈ ਨਹੀਂ ਬਚ ਸਕਦਾ। ਪੰਜਾਂ ਪਾਣੀਆਂ ਦੀ ਧਰਤੀ ਪੰਜਾਬ ਜਿਥੇ ਦਸਾਂ ਗੁਰੂਆਂ ਨੇ ਅਵਤਾਰ ਧਾਰਿਆ ਉਥੇ ਅਜਿਹੇ ਪੀਰ ਪੈਗੰਬਰ ਵੀ ਹੋਏ ਜਿਨਾਂ ਰੱਬ ਨਾਲ ਸੱਚੇ ਇਸ਼ਕ ਦੀਆਂ ਗੰਢਾਂ ਨੂੰ ਪੀਡਿਆਂ ਕਰਕੇ ਇਸ਼ਕ ਦੀ ਪਵਿੱਤਰਤਾ ਨੂੰ ਏਨਾ ਪਕੇਰਾ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਕਿ ਰਹਿੰਦੀ ਦੁਨੀਆਂ ਤੱਕ ਉਹਨਾਂ ਦਾ ਨਾਮ ਚੇਤਿਆਂ ਵਿੱਚ ਰੁਮਕਦਾ ਰਹੇਗਾ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਸੂਫ਼ੀ ਕਵੀਆਂ ਨੇ ਇਸ਼ਕ ਵਿੱਚ ਰੰਗੀਆਂ ਲਿਖਤਾਂ ਲਿਖ ਕੇ ਇਸ਼ਕ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸ ਨੂੰ ਇਕ ਨਵਾਂ ਮੋੜ ਦਿੱਤਾ। ਬਾਬਾ ਬੁੱਲ੍ਹੇ ਸ਼ਾਹ, ਸੁਲਤਾਨ ਬਾਹੂ, ਸ਼ਾਹ ਹੁਸੈਨ, ਵਾਰਿਸ ਸਾਹ ਅਦਿ ਦੀਆਂ ਕਾਫੀਆਂ ਅਤੇ ਸਲੋਕ ਅਦਿ ਸੁਨਣ ਤੇ ਇੰਝ ਲਗਦਾ ਹੈ ਜਿਵੇਂ ਕੋਈ ਦਰਗਾਹ ਤੋਂ ਆਇਆ ਪ੍ਰੇਮ ਦੂਤ ਇਸ਼ਕ ਦਾ ਮੰਤਰ ਪੜਾ ਰਿਹਾ ਹੋਵੇ ।ਇਹਨਾਂ ਮਹਾਨ ਸੂਫੀਆਂ ਨੇ ਇਸ਼ਕ ਨੂੰ ਖੁਦਾ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚਣ ਦਾ ਅਸਲ ਮਾਰਗ ਦੱਸਦਿਆਂ ਇਸ਼ਕ ਨੂੰ ਦੋ ਭਾਗਾਂ ਵਿੱਚ ਵੰਡਿਆ । ਇਕ ਇਸ਼ਕ ਹਕੀਕੀ ਅਤੇ ਦੂਜਾ ਇਸ਼ਕ ਮਜਾਜੀ । ਖੁਦਾ ਨਾਲ ਕੀਤੇ ਇਸ਼ਕ ਨੂੰ ਇਸ਼ਕ ਹਕੀਕੀ ਅਤੇ ਦੁਨਿਆਵੀ ਇਸ਼ਕ ਨੂੰ ਇਸ਼ਕ ਮਜਾਜੀ ਦਾ ਦਰਜਾ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ । ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਧਰਤੀ ਨੂੰ ਜਿਥੇ ਉਕਤ ਗੁਰੂਆਂ ਪੀਰਾਂ ਅਤੇ ਸੂਫੀਆਂ ਦੀ ਚਰਨ ਛੋਹ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੈ ਉਥੇ ਇਸ ਧਰਤੀ ‘ਤੇ ਅਜਿਹੇ ਆਸ਼ਕ ਵੀ ਹੋਏ ਨੇ ਜਿਨ੍ਹਾ ਆਪਣੀ ਹਸਤੀ ਨੂੰ ਮਿਟਾ ਕੇ ਇਸ਼ਕ ਦੀ ਮੰਜਿਲ ਨੂੰ ਪਾਇਆ ਅਤੇ ਇਸ਼ਕ ਦੀ ਰਵਾਇਤ ਤੇ ਸਚਾਈ ਨੂੰ ਕਾਇਮ ਰੱਖਿਆ ।ਇਸ਼ਕ ਉਹ ਸੀ ਜਿਹੜਾ ਰਾਝੇ ਨੇ ਹੀਰ ਨਾਲ, ਲੈਲਾਂ ਨੇ ਮਜਨੂੰ ਨਾਲ, ਪੁੰਨੂੰ ਨੇ ਸੱਸੀ ਨਾਲ, ਸੀਰੀ ਨੇ ਫਰਹਾਦ ਨਾਲ, ਸਹਿਤੀ ਨੇ ਮੁਰਾਦ ਨਾਲ, ਮਿਰਜੇ ਨੇ ਸਹਿਬਾਂ ਨਾਲ ਅਤੇ ਰੋਮੀਓ ਨੇ ਜੂਲੀਅਟ ਨਾਲ ਕੀਤਾ। ਇਸ਼ਕ ਵਿੱਚ ਬੱਝਾ ਆਦਮੀ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਭੁੱਲ ਕੇ ਦੂਜੇ ਦੇ ਅਰਪਨ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜਿਵੇ ਕੇ :ਰਾਝਾ ਰਾਂਝਾ ਕਰਦੀ ਨੀ ਮੈਂ ਆਪੇ ਰਾਂਝਾ ਹੋਈਸੱਦੋ ਨੀ ਮੈਨੂੰ ਧੀਦੋ ਰਾਂਝਾ ਹੀਰ ਨਾ ਆਖੋ ਕੋਈ।ਇਸ਼ਕ ਨਚਾਉਂਦਾ ਹੈ ਅਜਿਹਾ ਨਾਚ ਜੋ ਮਸਤ ਹੈ, ਅਨੰਦਤ ਹੈ ਤੇ ਇਸਕ ਨਾਚ ਵਿੱਚ ਨੱਚਦਾ ਆਸ਼ਕ ਬਾਬਾ ਬੁੱਲੇ ਸ਼ਾਹ ਵਾਂਗ ਆਪਣੇ ਤਵੀਬ ਨੂੰ ਪੁਕਾਰਦਾ ਹੈ :ਤੇਰੇ ਇਸ਼ਕ ਨਚਾਇਆ, ਕਰਕੇ ਥਈਆ ਥਈਆਝਪਦੇ ਬੋਹੜੀ ਵੇ ਤਵੀਬਾ ਨਹੀਂ ਤੇ ਮੈਂ ਮਰ ਗਈਆ।ਇਸ਼ਕ ਵਿੱਚ ਆਸ਼ਕ ਦੀ ਦਸ਼ਾ ਰੇਗਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਪਾਣੀ ਲਈ ਭਟਕਦੇ ਉਸ ਪਰਿੰਦੇ ਜਹੀ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਏ ਜਿਹੜਾ ਪਾਣੀ ਦੀ ਇਕ ਬੂੰਦ ਲਈ ਕੁਰਲਾ ਰਿਹਾ ਹੁੰਦਾ ਏ ।ਇਸ਼ਕ ਜਿੰਨਾ ਨੂੰ ਲੱਗ ਜਾਂਦੇ, ਸੁੱਕ ਜਾਂਦੇ ਨੇ ਵਾਂਗ ਉਹ ਕਾਨਿਆਂ ਦੇਕੁਝ ਸੁੱਕ ਜਾਂਦੇ ਕੁਝ ਮੁੱਕ ਜਾਂਦੇ ਰਹਿੰਦੇ ਮਾਰ ਲੈਦੇ ਲੋਕ ਨਾਲ ਤਾਨਿਆਂ ਦੇ ।ਇਸ਼ਕ ਦੇ ਰਹੱਸ ਨੂੰ ਲੱਭ ਸਕਣਾ ਹਰ ਇਕ ਦੇ ਵੱਸ ਨਹੀਂ ਏ। ਇਹ ਇਕ ਅਜਿਹਾ ਅਹਿਸਾਸ ਏ ਜੋ ਇਨਸਾਨ ਵਿੱਚ ‘ਮੈਂ ‘ ਨੂੰ ਖਤਮ ਕਰ ਦਿੰਦਾ ਏ ।ਕਹਿੰਦੇ ਨੇ ਇਸ਼ਕ, ਮੁਸ਼ਕ ਤੇ ਖੁਰਕ ਕਦੇ ਛੁਪਾਇਆਂ ਨਹੀਂ ਛੁਪਦੇ, ਤੇ ਸੱਚੇ ਪ੍ਰੇਮੀ ਆਪਣੇ ਇਸ਼ਕ ਨੂੰ ਧਰਮ ਵਾਂਗ ਪਾਲ਼ਦੇ ਤੇ ਫਰਜ਼ ਵਾਂਗ ਨਿਭਾਉਂਦੇ ਨੇ । ਭਾਵੇ ਉਹ ਇਸ਼ਕ ਹਕੀਕੀ ਹੋਵੇ ਜਾਂ ਮਜਾਜੀ। ਇਸ਼ਕ ਧਰਮ ਦੇ ਕਰਮ ਕਾਂਡਾਂ, ਸਮੇ ਸਥਾਨ ਦੀ ਸੀਮਾ, ਉਮਰ, ਜਾਤ-ਪਾਤ ਦੇ ਅਨੁਪਾਤਾਂ ਤੋਂ ਕਿਤੇ ਉਪਰ ਦੀ ਗੱਲ ਏ । ਇਸ਼ਕ ਵਿੱਚ ਘਰ ਫੂਕ ਤਮਾਸ਼ਾ ਦੇਖਣਾ ਪੈਂਦਾ ਏ । ਸੱਚੇ ਇਸ਼ਕ ਵਿੱਚ ਰੰਗੇ ਪ੍ਰੇਮੀ ਹਰ ਵਕਤ ਮਿਲਾਪ ਦਾ ਰਾਗ ਅਲਾਪਦੇ ਨੇ ਉਹਨਾਂ ਲਈ ਪੂਰੀ ਦੁਨੀਆਂ ਦੇ ਮਨੁੱਖ ਅਤੇ ਜੀਵ ਅੰਨ੍ਹੇ ਹੁੰਦੇ ਨੇ।ਲੱਭਦੇ ਬਹਾਨਾ ਕੋਈ ਵੰਨ ਤੇ ਸੁਵੰਨਾ ਏਆਸ਼ਕਾਂ ਦੇ ਭਾਣੇ ਹੁੰਦਾ ਸਾਰਾ ਜੱਗ ਅੰਨਾ ਏਪਿਆਰ, ਇਸ਼ਕ ਮੁਹੱਬਤ ਇਕ ਅਜਿਹਾ ਜਜ਼ਬਾ ਏ ਜੋ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਦੀਆਂ ਨੀਹਾਂ ‘ਤੇ ਟਿਕੀਆਂ ਰੇਤ ਦੀਆਂ ਦੀਵਾਰਾਂ ਵਾਂਗ ਹੈ। ਜਿਸ ਨੂੰ ਭੋਰਾ ਕੁ ਵੀ ਠੋਕਰ ਲੱਗੀ ਨਹੀਂ ਕੇ ਸਭ ਕੁਝ ਚਕਨਾਚੂਰ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਏ । ਇਸ਼ਕ ਵਿੱਚ ਜਿਥੇ ਮਿਲਾਪ ਦਾ ਅਨੰਦ ਹੈ ਉਥੇ ਵਿਛੋੜਿਆਂ ਦੀ ਅੱਗ ਵਿੱਚ ਵੀ ਸੜਨਾ ਪੈਂਦਾ ਏ। ਇਸ਼ਕ ਦੀ ਕਸਕ ਨੂੰ ਉਹ ਹੀ ਸਮਝ ਸਕਦੇ ਨੇ ਜੋ ਖੁਦ ਇਸ ਤੜਪ ਨੂੰ ਹੰਢਾ ਚੁੱਕੇ ਹੋਣ ਜਾਂ ਹੰਢਾ ਰਹੇ ਹੋਣ । ਇਸ਼ਕ ਚਾਹੇ ਹਕੀਕੀ ਹੋਵੇ ਜਾਂ ਮਜਾਜੀ ਇਸ ਨੂੰ ਕੰਡਿਆਂ ਦੀ ਸੇਜ ‘ਤੇ ਸੌਂ ਕਿ ਹੀ ਪਾਇਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਏ। ਤੇ ਜਿੰਨਾ ਦੇ ਇਸ਼ਕ ਹੱਡੀਂ ਰਚ ਜਾਵੇ ਉਹਨਾਂ ਲਈ ਕੰਡਿਆਂ ਦੀ ਸੇਜ ਵੀ ਮਹਿਕਦੇ ਕੋਮਲ ਗੁਲਾਬਾਂ ਵਰਗੀ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਏ । ਸੱਚੇ ਆਸ਼ਕਾਂ ਲਈ ਇਸ਼ਕ ਕਬਜਾ ਨਹੀਂ ਕੁਰਬਾਨੀ ਹੋ ਨਿਬੜਦਾ ਏ। ਇਸ਼ਕ ਇਕ ਦੂਜੇ ਦੀਆਂ ਭਾਵਨਾਵਾ, ਜਜਬਿਆਂ ਤੇ ਵਲਵਲਿਆਂ ਨੂੰ ਸਮਝਣ ਦਾ ਨਾਮ ਏ । ਕਈ ਵਾਰੀ ਪ੍ਰੇਮੀ ਦੀ ਬੇ-ਵਫਾਈ ਇਨਸਾਨ ਲਈ ਘਾਤਕ ਸਿੱਧ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਏ ਤੇ ਮਜਬੂਰਨ ਸੁਖਵਿੰਦਰ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਵਾਂਗ ਕਹਿਣਾ ਪੈਦਾਂ ਏ :ਐਵੇਂ ਗੈਰਾਂ ਨਾਲ ਮਿੱਠਾ ਮਿੱਠਾ ਬੋਲ ਹੋ ਗਿਆਸਾਥੋਂ ਜਿੰਦਗੀ ‘ਚ ਆਪੇ ਜ਼ਹਿਰ ਘੋਲ ਹੋ ਗਿਆ ਰਹੂ ਉਂਗਲਾਂ ਦੇ ਪੋਟਿਆਂ ‘ਚੋਂ ਲਹੂ ਸਿਮਦਾਸਾਥੋਂ ਹੀਰਿਆਂ ਭੁਲੇਖੇ ਕੱਚ ਫੋਲ ਹੋ ਗਿਆ ।ਅੱਜ ਹਰ ਬੰਦਾ ਸਿਰਫ ਇਮਾਨ ਅਤੇ ਸ਼ੋਹਰਤ ਦੀ ਸਲਾਮਤੀ ਚਾਹੁੰਦਾ ਹੈ । ਇਸ ਕਠੋਰ ਤੇ ਬੇ-ਲਿਹਾਜ ਜਮਾਨੇ ਵਿੱਚ ਇਸ਼ਕ ਦੀ ਸਲਾਮਤੀ ਦੀ ਉਮੀਦ ਕਰਨਾ ਬੇਫਜੂਲ ਈ ਲਗਦੈ। ਸੁਲਤਾਨ ਬਾਹੂ ਦੇ ਦੋਹੇ ਵਿਚਲੀ ਸਚਾਈ ਇਸ ਦੀ ਗਵਾਹੀ ਭਰਦੀ ਹੈ। ਇਮਾਨ ਸਲਾਮਤ ਹਰ ਕੋਈ ਮੰਗੇਇਸ਼ਕ ਸਲਾਮਤ ਕੋਈਮੰਗਣ ਇਮਾਨ ਸ਼ਰਮਾਵਣ ਇਸ਼ਕੋਂਮੇਰੇ ਦਿਲ ਨੂੰ ਗੈਰਤ ਹੋਈ ਮੇਰਾ ਇਸ਼ਕ ਸਲਾਮਤ ਰੱਖੀਂ ਮੀਆਂ ਬਾਹੂਇਮਾਨੋਂ ਗਈ ਤਾਂ ਕੋਈ । ਅੱਜ ਬੜੇ ਦੁੱਖ ਨਾਲ ਇਹ ਕਹਿਣਾ ਪੈ ਰਿਹਾ ਏ ਕਿ ਅੱਜ ਇਸ਼ਕ ਨੂੰ ਮਹਿਜ ਸਰੀਰਕ ਖੇਡ ਬਣਾ ਲਿਆ ਗਿਆ ਏ। ਦੋ ਘੜੀ ਦੇ ਸਰੀਰਕ ਅਨੰਦ ਲਈ ਇਸ ਪਵਿੱਤਰ ਜਜ਼ਬੇ ਨੂੰ ਅਪਮਾਨਿਤ ਕੀਤਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਏ । ਸੱਚੇ ਇਸ਼ਕ ਦੀ ਜਗ੍ਹਾ ਦੁਨਿਆਵੀ ਪਿਆਰ ਨੇ ਲੈ ਲਈ ਏ । ਸਰੀਰਕ ਪਿਆਰ ਦੀ ਭੁੱਖ ਰੁਹਾਨੀ ਪਿਆਰ ‘ਤੇ ਹਾਵੀ ਹੋ ਰਹੀ ਏ। ਜਿਥੇ ਪਹਿਲੇ ਸੱਚੇ ਸੁੱਚੇ ਆਸ਼ਕਾਂ ਨੇ ਇਸ਼ਕ ਦੇ ਜ਼ਰੀਏ ਖੁਦਾ ਨੂੰ ਪਾ ਲਿਆ ਉਥੇ ਅੱਜ ਦੀ ਪੀੜੀ ਇਸ ਵਿਰਾਸਤ ਤੇ ਇਤਿਹਾਸ ਨੂੰ ਭੁੱਲ ਕਿ ਜਿਸਮਾਂ ਦੀ ਭੁੱਖ ਪਿਛੇ ਦੌੜ ਰਹੀ ਏ। ਪਰ ਦੋ ਘੜੀ ਦਾ ਸਰੀਰਕ ਮਿਲਾਪ ਕਦੀ ਇਸ਼ਕ ਦਾ ਇਤਿਹਾਸ ਨਹੀ ਬਣ ਸਕਦਾ। ਇਸ਼ਕ ਵਿੱਚ ਤਾਂ ਸਭ ਕੁਝ ਗਵਾਉਣਾ ਪੈਂਦਾ ਏ, ਲੁਟਾਉਣਾ ਪੈਂਦਾ ਏ ਤਾਂ ਹੀ ਤਾਂ ਵਾਰਿਸ ਸ਼ਾਹ ਨੇ ਕਿਹਾ ਏ ।ਸਿਰ ਦਿੱਤਿਆਂ ਬਾਜ ਨਾ ਇਸ਼ਕ ਪੱਕੇ ਇਹ ਨਹੀਂ ਸੁਖੱਲੀਆਂ ਯਾਰੀਆਂ ਨੇ,ਓਹਦੇ ਜਖ਼ਮ ਨਾ ਹਸ਼ਰ ਤੱਕ ਹੋਣ ਰਾਜੀਜਿਨੂੰ ਲੱਗੀਆਂ ਇਸ਼ਕ ਕਟਾਰੀਆਂ ਨੇ

ਲੱਗੀ ਜੇ ਤੇਰੇ ਕਾਲਜੇ ਹਾਲੇ ਛੁਰੀ ਨਹੀਂ

ਮੈਂ ਹਾਲੇ ਉਦੋਂ ਬਹੁਤ ਛੋਟਾ ਸੀ, ਸਾਡੇ ਪਿੰਡ ਦੇ ਇਕ ਬੰਦੇ ਦਾ ਕਿਤੇ ਐਕਸੀਡੈਂਟ ਹੋ ਗਿਆ, ਖਾਸੀਆਂ ਸੱਟਾ ਲੱਗੀਆਂ ਓਸ ਨੂੰ । ਜਿਥੇ ਐਕਸੀਡੈਂਟ ਹੋਇਆ ਸੀ, ਓਸ ਦੇ ਲਾਗਲੇ ਪਿੰਡ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਓਸ ਨੂੰ ਚੁੱਕ ਕੇ ਹਸਪਤਾਲ ਦਾਖਲ ਕਰਵਾਇਆ ਤੇ ਸ਼ਾਮ ਨੂੰ ਓਸ ਨੂੰ ਘਰ ਛੱਡਣ ਵੀ ਆਏ। ਓਸ ਪਿੰਡ ਦੇ ਲੋਕਾ ਨੇ ਇਨਸਾਨੀਅਤ ਦੇ ਨਾਤੇ ਓਸ ਬੰਦੇ ਨੂੰ ਕਈ ਕੁਝ ਖਾਣ ਵਾਸਤੇ ਵੀ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ ਓਸ ਦੇ ਪਰਿਵਾਰ ਵਾਲਿਆਂ ਨਾਲ ਹਮਦਰਦੀ ਵੀ ਪ੍ਰਗਟਾਈ। ਓਸ ਵੇਲੇ ਹਾਲਾਤ ਏਨੇ ਵਧੀਆ ਸਨ ਕਿ ਆਂਢ-ਗੁਆਢ 'ਚ ਕਿਸੇ 'ਤੇ ਭੀੜ ਬਣਨੀ ਤਾਂ ਸਾਰਾ ਪਿੰਡ ਇੱਕਠਾ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਤੇ ਇੰਝ ਜਾਪਦਾ ਕਿ ਇਹ ਦੁੱਖ ਇੱਕਲਾ ਓਸ ਬੰਦੇ ਦਾ ਨਹੀ, ਸਗੋਂ ਸਾਰੇ ਪਿੰਡ ਦਾ ਸਾਂਝਾ ਦੁੱਖ ਏ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਮਾਹੌਲ ਵਿੱਚ ਪੀੜਤ ਬੰਦੇ ਦਾ ਹੌਸਲਾ ਵੀ ਬਣਿਆਂ ਰਹਿੰਦਾ ਤੇ ਓਸ ਦਾ ਦੁੱਖ ਦੂਰ ਹੋਣ ਲੱਗਿਆਂ ਭੋਰਾ ਵੀ ਦੇਰ ਨਾ ਲੱਗਦੀ। ਪਿੰਡ ਵਿੱਚ ਕਿਸੇ ਗਰੀਬ-ਗੁਰਬੇ ਦੀ ਲੜਕੀ ਦਾ ਵਿਆਹ ਹੋਣਾ ਤਾਂ ਸਾਰੇ ਪਿੰਡ ਨੇ ਰਲ-ਮਿਲ ਕੇ ਸਮਾਂ ਲੰਘਾਉਣਾ। ਸਗਣ ਵਾਲੇ ਦਿਨ ਸਭ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਸਰਦੀ ਬਣਦੀ ਰਸਤ, ਦੁੱਧ ਘਿਓ, ਆਟਾ, ਚੋਲ ਵਗੈਰਾ ਵਿਆਹ ਵਾਲੇ ਪਰਿਵਾਰ ਨੂੰ ਦੇਣੇ। ਮਹਿਮਾਨਾ ਦੇ ਬੈਠਣ ਸੌਣ ਲਈ ਸਾਮ ਨੂੰ ਮੁੰਡੇ ਖੁਡਿਆਂ ਦੀ ਡਿਉਟੀ ਘਰੋ ਘਰੀ ਬਿਸਤਰੇ ਤੇ ਮੰਜੇ ਇਕੱਠੇ ਕਰਨ ਤੇ ਲੱਗ ਜਾਂਣੀ ਤੇ ਹਰੇਕ ਘਰੋਂ ਨਵੇ ਬਿਸਤਰੇ, ਦਰੀਆਂ, ਤਲਾਈਆਂ, ਖੇਸ, ਰਜਾਈਆਂ ਚਾਦਰਾਂ ਮਿਲਣੀਆਂ ਤਾਂ ਕਿ ਮਹਿਮਾਨਾ ਦੀ ਸੇਵਾ ਵਿੱਚ ਕੋਈ ਕਸਰ ਨਾ ਰਹਿ ਜਾਏ। ਕਿਉਕਿ ਮਹਿਮਾਨ ਸਿਰਫ ਵਿਆਹ ਵਾਲੇ ਘਰ ਦੇ ਨਹੀ ਸਨ ਹੁੰਦੇ, ਸਾਰੇ ਪਿੰਡ ਦੇ ਸਾਂਝੇ ਹੁੰਦੇ ਸਨ। ਫਸਲ-ਵਾੜੀ ਵੀ ਸਾਂਝੀਆਂ ਮੰਗਾਂ ਪਾ ਕੇ ਨੇਪਰੇ ਚਾੜ੍ਹ ਲੈਣੀ। ਪਿੰਡ ਵਿੱਚ ਇੰਝ ਜਾਪਦਾ, ਜਿਵੇਂ ਸਾਰੇ ਲੋਕ ਇੱਕ ਵਿਹੜੇ ਦੇ ਵਸੀ ਹੋਣ। ਹਰ ਪਾਸੇ ਖੁਸ਼ਹਾਲੀ ਤੇ ਰੌਣਕ ਵਾਲਾ ਮਾਹੌਲ ਬਣਿਆ ਰਹਿੰਦਾ । ਚਿੰਤਾ ਤਾਂ ਸ਼ਾਇਦ ਉਦੋਂ ਬਣੀ ਹੀ ਨਹੀ ਸੀ, ਜੇ ਬਣੀ ਵੀ ਸੀ, ਤਾਂ ਓਸ ਨੂੰ ਵਧਣ ਦਾ ਕੋਈ ਰਾਹ ਨਹੀਂ ਸੀ ਮਿਲਦਾ। ਹਰ ਇਕ ਦਾ ਦੁੱਖ ਸਾਂਝਾ ਹੁੰਦਾ ਸੀ।

ਫਿਰ ਇਕ ਦਿਨ ਇਸ ਰੰਗਲੇ, ਮਾਣਮੱਤੇ ਪੰਜਾਬ ਤੇ ਕਾਲੀ ਹਨੇਰੀ ਝੁੱਲੀ ਤੇ ਸ਼ਹਿਰਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਨਾਲ ਪਿੰਡਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਆਪਣੀ ਲਪੇਟ ਵਿੱਚ ਲੈ ਲਿਆ । ਲੋਕ ਇਕ ਦਾਇਰੇ ਵਿੱਚ ਸਿਮਟ ਗਏ। ਸੰਨ 47 ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਇੱਕ ਵਾਰ ਫਿਰ ਧਰਮ ਅਤੇ ਜਾਤ-ਪਾਤ ਦੇ ਨਾਅਤੇ ਫਿਰਕਾਪਰਸਤੀ ਦੀ ਅੱਗ ਘਰ ਘਰ ਵਿੱਚ ਆ ਵੜੀ ਤੇ ਹਰ ਬੰਦੇ ਨੂੰ ਸਿਰਫ ਆਪਣਾ ਦੁੱਖ ਹੀ ਦਿਖਾਈ ਦੇਣ ਲੱਗ ਪਿਆ। ਸਾਂਝੀਵਾਲਤਾ ਦਾ ਨਾਅ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਦਿਲਾਂ ਤੋਂ ਮਿਟਣ ਲੱਗ ਪਿਆ। ਲੋਕ ਇਕ ਦੂਜੇ ਨੂੰ ਆਪਣਾ ਦੁਸਮਣ ਸਮਝਣ ਲੱਗ ਪਏ । ਪਿੰਡਾਂ ਦੀਆਂ ਸੱਥਾਂ ਉਝੜ ਗਈਆਂ ਤੇ ਧੜੇਬੰਦੀਆਂ ਪੈਦਾ ਹੋ ਗਈਆਂ। ਅੱਤਵਾਦ ਦੀ ਇਸ ਕਾਲੀ ਹਨੇਰੀ ਵਿੱਚ ਕਈ ਮਾਸੂਮ ਜਾਨਾ ਦੀਆਂ ਲਾਸ਼ਾਂ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਆਪਣੀ ਅੱਖੀ ਤੜਫਦੀਆਂ ਵੇਖੀਆਂ। ਭਰਾ ਭਰਾ ਦਾ ਦੁਸ਼ਮਣ ਹੋ ਗਿਆ। ਕਈ ਸਾਲ ਇਹ ਸੰਤਾਪ ਹੰਡਾਉਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਪੰਜਾਬ ਇਕ ਵਾਰ ਫਿਰ ਕੁਝ ਹੋਸ਼ ਵਿੱਚ ਆਉਣ ਲੱਗਾ, ਕੁਝ ਸ਼ਾਂਤੀ ਹੋਈ, ਪਰ ਪਿਛਲਾ ਲੰਮਾਂ ਸਮਾਂ ਦਹਿਸ਼ਤ ਦੇ ਸਾਏ ਹੇਠ ਰਹਿਣ ਕਰਕੇ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਮਾਨਸਿਕ, ਆਰਥਿਕ ਅਤੇ ਸਮਾਜਿਕ ਦਸ਼ਾ ਡਾਡੀ ਵਿਗੜ ਚੁੱਕੀ ਸੀ। ਆਪਣੀ ਆਰਥਿਕ ਦਸਾ ਨੂੰ ਸੁਧਾਰਨ ਲਈ ਲੋਕਾਂ ਵਿੱਚ ਪੈਸਾ ਕਮਾਉਣ ਦੀ ਹੋੜ ਲੱਗ ਪਈ। ਨੋਜਵਾਨ ਕਿਸੇ ਨਾ ਕਿਸੇ ਜਾਇਜ ਜਾਂ ਨਜਾਇਜ ਹੀਲੇ ਬਾਹਰਲੇ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵੱਲ ਦੌੜਨ ਲੱਗ ਪਏ । ਇਸ ਦੋੜ ਵਿੱਚ ਕਾਂਈ ਜਿੰਦਗੀਆਂ ਸਮੁੰਦਰ ਦੀ ਭੇਟ ਚੜ ਗਈਆਂ ਤੇ ਕਈ ਬੇਗਾਨੀ ਧਰਤੀ ਤੇ ਗੋਲੀਆਂ ਤੇ ਭੁੱਖ ਦਾ ਸਿ਼ਕਾਰ ਹੋ ਗਈਆਂ । ਕਈਂ ਮਾਵਾਂ ਨੂੰ ਤਾਂ ਆਪਣੇ ਪੁੱਤਾਂ ਦੀਆਂ ਲਾਸ਼ਾਂ ਤੱਕ ਵੇਖਣੀਆਂ ਨਸੀਬ ਨਾ ਹੋਈਆਂ।

ਪੈਸੇ ਦੀ ਇਸ ਅੰਨ੍ਹੀ ਦੌੜ ਵਿੱਚ ਕਿਸੇ ਕੋਲ ਕਿਸੇ ਦਾ ਦੁੱਖ ਸੁੱਖ ਸੁਨਣ ਨੂੰ ਵਕਤ ਹੀ ਕਿਥੇ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਹਰ ਬੰਦਾ ਆਪਣੇ ਆਪੇ ਵਿੱਚ ਰਹਿਣ ਲੱਗ ਪਿਆ। ਪੈਸਾ ਕਮਾਉਣ ਦੀ ਇਸ ਦੋੜ ਨੇ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਦਿਲਾਂ ਵਿੱਚ ਤਰੇੜਾਂ ਪਾ ਦਿਤੀਆਂ ਤੇ ਤਰੇੜਾਂ ਹੋਲੀ ਹੋਲੀ ਦਰਾੜਾਂ ਦਾ ਰੂਪ ਧਾਰਨ ਕਰ ਗਈਆਂ। ਸਭ ਰਿਸਤੇਦਾਰੀਆਂ, ਸੱਜਣ ਮਿਤਰ ਵਿਸਰਨ ਲੱਗੇ । ਮਾਹੋਲ ਇਹ ਹਸ ਗਿਆ ਕਿ ਹਰ ਜਾਇਜ ਨਜਾਇਜ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਪੈਸਾ ਇਕੱਠਾ ਕੀਤਾ ਜਾਣ ਲੱਗਾ । ਕੁਝ ਨੀਲੇ ਨੋਟਾ ਲਈ ਕਤਲ ਵਰਗੀਆਂ ਵੱਡੀਆਂ ਵਾਰਦਾਤਾਂ ਹੋਣ ਲੱਗੀਆਂ ਨੇ। ਬੰਦੇ ਦੀ ਕੀਮਤ ਮਾਹਿਜ ਕੁਝ ਨੀਲੇ ਨੋਟ ਹੀ ਰਹਿ ਗਈ ਬਸ... ਹੋਰ ਕੁਝ ਨਹੀ। ਕੋਈ ਭੈਣ ਨਹੀ ਕੋਈ ਭਰਾ ਨਹੀ, ਬਸ ਪੈਸਾ। ਇਸ ਤਰਾਂ ਦੇ ਸਮੇ ਵਿੱਚ ਕਈ ਅਣਆਈਆਂ ਮੋਤਾਂ ਹੋਈਆਂ ਜਿਨਾ ਪਿਛੇ ਮਕਸਦ ਬਸ ਪੈਸਾ ਸੀ।

ਹੁਣ ਇਸ ਤਰਾਂ ਦਾ ਵਾਤਾਵਰਣ ਏ ਬਈ ਕੋਈ ਸੜਕ ਤੇ ਦੁਰਘਟਨਾ ਦਾ ਸਿਕਾਰ ਹੋ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਕੋਈ ਹੱਥ ਨਹੀ ਲਾਉਦਾ ਤੇ ਬੰਦਾ ਤੜਫਦਾ ਮਰ ਜਾਂਦਾ ਏ । ਤੇ ਜੇ ਕੋਈ ਓਸ ਦੀ ਜਾਨ ਬਚਾਉਂਣ ਦੀ ਗਲਤੀ ਕਰ ਵੀ ਲੈਦਾ ਤਾਂ ਪੁਲਿਸ ਫਿਰ ਜਿਹੜੀ ਓਸ ਬੰਦੇ ਦੀ ਜਾਣ ਖਾਂਦੀ ਏ ....ਅੱਲ੍ਹਾ ਅੱਲ੍ਹਾ । ਪਿਛੇ ਜਿਹੇ ਇਸੇ ਤਰਾਂ ਦੀ ਇਕ ਖਬਰ ਮਿਲੀ ਬਈ ਐਕਸੀਡੈਂਟ ਦਾ ਸਿਕਾਰ ਕੋਈ ਬੰਦਾ 8 ਘੰਟੇ ਸੜਕ ਤੇ ਪਿਆ ਰਿਹਾ ਫਿਰ ਕਿਤੇ ਜਾ ਕੇ ਪੁਲਿਸ ਨੇ ਓਸ ਨੂੰ ਹਸਪਤਾਲ ਪਹੁੰਚਾਇਆ, ਜਿਥੇ ਜਾ ਕੇ ਓਸ ਦੰਮ ਤੋੜ ਦਿਤਾ।

ਪਤਾ ਨਈ ਕਿਥੇ ਗਈ ਏ ਇਨਸਾਨੀਅਤ ?, ਕਿਥੇ ਗਏ ਨੇ ਉਹ ਲੋਕ ?, ਜਿਹੜੇ ਕਿਸੇ ਦੇ ਝਰੀਟ ਤੱਕ ਲੱਗਣ ਤੇ ਹੀ ਦੌੜ ਉਠਦੇ ਸੀ ? ਹੁਣ ਤਾਂ ਗੁਆਂਢ ਵਿੱਚ ਕੀ, ਘਰ ਦੇ ਹੀ ਕਿਸੇ ਕਮਰੇ ਵਿੱਚ ਰਾਤ ਭਾਵੇਂ ਕੋਈ ਮੈਂਬਰ ਤਕਲੀਫ ਨਾਲ ਤੜਫਦਾ ਹੋਏ ਪਰ ਬਾਕੀ ਘਰ ਦੇ ਜੀਅ ਆਪਣੇ ਆਪਣੇ ਕਮਰਿਆਂ ਵਿੱਚ ਅਰਾਮ ਨਾਲ ਸੁੱਤੇ ਪਏ ਹੁੰਦੇ ਨੇ । ਭਾਵੇ ਬਾਹਰੀ ਤੌਰ ਤੇ ਜਾਂ ਕਹਿ ਲਵੋ ਕਿ ਕਾਗਜਾਂ ਵਿੱਚ ਸਾਰਾ ਮਾਹੌਲ ਠੀਕ ਏ, ਪਰ ਜਿਸ ਨੂੰ ਲਗਦੀ ਏ ਪਤਾ ਓਸ ਨੂੰ ਈ ਹੁੰਦਾ ਏ, ਦੂਜਾ ਨੂੰ ਕੀ ਪਤਾ ? ਇਸ ਵੇਲੇ ਮੈਨੂੰ ਪਾਤਰ ਸਾਹਿਬ ਦੀਆਂ ਲਿਖੀਆਂ ਸਤਰਾਂ ਵਾਰ-ਵਾਰ ਚੇਤੇ ਆਉਦੀਆਂ ਨੇ:-

ਲੱਗੀ ਜੇ ਤੇਰੇ ਕਾਲਜੇ ਹਾਲੇ ਛੁਰੀ ਨਹੀਂ

ਇਹ ਨਾ ਸਮਝ ਕੇ ਸ਼ਹਿਰ ਦੀ ਹਾਲਤ ਬੁਰੀ ਨਹੀਂ

ਰੋਜ਼ੀ ਸਿੰਘ

ਸੋ-ਫਾਇਨ ਕੰਪਿਉਟਰ ਇੰਸਟੀਚਿਊਟ

ਫਤਿਹਗੜ੍ਹ ਚੂੜੀਆਂ ਗੁਰਦਾਸਪੁਰ ।

ਬਿਨਾ ਪੈਰਾਂ ਦਾ ਸਫ਼ਰ

ਉਸ ਨੇ ਰੋਜਾਨਾ ਦੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸਬਜੀ ਲੈਣ ਲਈ ਚੁਬਾਰੇ ਦੀ ਖਿੜਕੀ ਚੋਂ ਰੱਸੀ ਨਾਲ ਬੱਝੀ ਟੋਕਰੀ ਹੇਠਾਂ ਲਮਕਾ ਦਿੱਤੀ। ਫੇਰੀ ਵਾਲੇ ਨੇ ਸਬਜੀ ਟੋਕਰੀ ਵਿੱਚ ਰੱਖੀ, ਬਣਦੇ ਪੈਸੇ ਟੋਕਰੀ ਵਿੱਚੋ ਚੁੱਕੇ ਤੇ ਬਾਕੀ ਦੇ ਪੈਸੇ ਟੋਕਰੀ ਦੀ ਇਕ ਨੁੱਕਰੇ ਰੱਖ ਦਿਤੇ। ਉਸ ਨੇ ਰੱਸੀ ਉਪਰ ਖਿਚੀ ਤੇ ਖਿੜਕੀ ਬੰਦ ਕਰ ਲਈ । ਰੋਜ ਉਹ ਸਬਜੀ ਵਾਲੇ ਦਾ ਹੋਕਾ ਸੁਣ ਖਿੜਕੀ ਖੋਲਦੀ ਤੇ ਆਪਣੀ ਡਾਡੀ ਮਿਠੀ ਅਵਾਜ ਵਿੱਚ ਰੇਹੜੀ ਜਾਂ ਫੇਰੀ ਵਾਲੇ ਨੂੰ ਸਬਜੀ ਟੋਕਰੀ ਵਿੱਚ ਰੱਖਣ ਲਈ ਆਖਦੀ। ਉਸਦੀ ਅਵਾਜ ਦੀ ਤਰਾਂ ਉਹ ਆਪ ਵੀ ਡਾਡੀ ਖੂਬਸੂਰਤ ਏ, ਬਹੁਤ ਰੇਹੜੀਆਂ ਵਾਲੇ ਤਾਂ ਬਿਨਾ ਤੋਲਿਆਂ ਉਸ ਵੱਲ ਤੱਕਦੇ ਤੱਕਦੇ ਸਬਜੀ ਟੋਕਰੀ ਵਿੱਚ ਰੱਖੀ ਜਾਂਦੇ ਤੇ ਪੈਸੇ ਚੁੱਕਣੇ ਵੀ ਭੁੱਲ ਜਾਂਦੇ।

ਅੱਜ ਫਿਰ ਉਸ ਨੇ ਸਬਜੀ ਲੈਣ ਲਈ ਖਿੜਕੀ ਖੋਲ੍ਹੀ ਸੀ, "ਇਕ ਕਿਲੋ ਪਿਆਜ, ਕਿਲੋ ਭਾਜੀ, ਦੋ ਟਮਾਟਰ ਤੇ ਧਨੀਆਂ ......ਊਂ .... ਬੱਸ ।" ਬਜੀ ਵਾਲੇ ਨੇ ਝੱਟ ਟੋਕਰੀ ਵਿੱਚ ਸਮਾਨ ਰੱਖਿਆ ਤੇ ਬਣਦੇ ਪੈਸੇ ਚੁੱਕ ਲਏ। ਉਹ ਹਾਲੇ ਰੱਸੀ ਉਪਰ ਖਿੱਚ ਹੀ ਰਹੀ ਸੀ ਕੇ ਤਾਰਿਖ ਦੀ ਨਜ਼ਰ ਉਸ ਤੇ ਪੈ ਗਈ। ਉਸ ਨੇ ਵੀ ਕੁਝ ਚਿਰ ਲਈ ਰੱਸੀ ਦਾ ਚੇਤਾ ਭੁਲਾ ਕੇ ਤਾਰਿਖ ਵੱਲ ਵੇਖਿਆ। ਉਹ ਖਾਸੀ ਦੇਰ ਬਜਾਰ ਵਿੱਚ ਖੜ੍ਹਾ ਉਸ ਵੱਲ ਝਾਕਦਾ ਰਿਹਾ। ਹਲਾਂਕੇ ਖਿੜਕੀ ਬੰਦ ਹੋ ਗਈ ਸੀ ਪਰ ਫੇਰ ਵੀ ਉਹ ਉਸ ਵੱਲ ਟਿਕਟਿਕੀ ਲਾਈ ਖੜਾ ਰਿਹਾ। ਓਸਦੇ ਮੁਖੜੇ ਦੀ ਇਕ ਨਿੱਕੀ ਜਿਹੀ ਝਲਕ ਹੀ ਤਾਰਿਖ ਦੇ ਅੰਦਰ ਡੂੰਘੀ ਦਸਤਕ ਦੇ ਰਹੀ ਸੀ। ਓਸ ਦੇ ਚਾਂਦੀ ਰੰਗੇ ਮੁਖੜੇ ਤੇ ਸੋਨੇ ਰੰਗੇ ਵਾਲਾਂ ਦੀਆਂ ਕੁਝ ਕੁ ਲੜੀਆਂ ਆਪਣੀ ਹੀ ਮਸਤੀ ਚ ਪਈਆਂ ਖੇਡ ਰਹੀਆਂ ਸਨ। ਝੀਲ ਵਿੱਚ ਬਣਦੇ ਭੰਵਰਾਂ ਵਰਗੀਆਂ ਬਲੋਰੀ ਅੱਖਾਂ ਤਾਰਿਖ ਨੂੰ ਪਲੋ-ਪਲੀ ਆਪਣੇ ਵੱਲ ਖਿਚ ਰਹੀਆਂ ਨੇ। ਉਹ ਬੜੀ ਮੁਸਕਲ ਨਾਲ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਸੰਭਾਲਦਾ ਹੋਇਆ ਅੱਗੇ ਟੁਰ ਪਿਆ, ਪਰ ਉਸ ਦਾ ਦਿਲ ਓਸ ਨੂੰ ਮੁੜ ਓਥੇ ਹੀ ਜਾਣ ਨੂੰ ਉਕਸਾ ਰਿਹਾ ਏ।

ਸ਼ਹਿਰ ਦੇ ਮੁੱਖ ਬਜਾਰ ਵਿੱਚ ਕਈਂ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਦੁਕਾਨਾ ਦੇ ਉਪਰ ਹੀ ਆਪਣੀ ਰਿਹਾਇਸ਼ ਵੀ ਰੱਖੀ ਹੋਈ ਏ। ਹਰ ਮਕਾਨ ਦੀ ਤਕਰੀਬਨ ਇਕ ਖਿੜਕੀ ਜਰੂਰ ਹੀ ਬਜਾਰ ਵੱਲ ਨੂੰ ਖੁਲਦੀ ਏ ਜਿਥੇ ਖਲੋ ਕੇ ਸਾਰੇ ਬਜਾਰ ਦਾ ਨਜਾਰਾ ਸੌਖੇ ਹੀ ਤੱਕਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਏ। ਬਹੁਤੇ ਘਰਾਂ ਵਾਲਿਆਂ ਨੇ ਥੋਹੜਾ ਬਹੁਤਾ ਸਮਾਨ ਖ੍ਰੀਦਣ ਵਾਸਤੇ ਇਕ ਟੋਕਰੀ ਨੂੰ ਰੱਸੀ ਬੰਨ ਰੱਖੀ ਏ ਤੇ ਜਦ ਕੋਈ ਚੀਜ ਖਰੀਦਣੀ ਹੋਵੇ ਟੋਕਰੀ ਹੇਠਾਂ ਦੁਕਾਨ ਵਾਲਿਆਂ ਜਾਂ ਰੇਹੜੀ ਵਾਲਿਆਂ ਲਈ ਲਮਕਾ ਦਿੱਤੀ ਜਾਂਦੀ ਏ ਤੇ ਜਰੂਰਤ ਦੀ ਸ਼ੈਅ ਟੋਕਰੀ ਵਿੱਚ ਪੈ ਜਾਣ ਤੋ ਬਾਅਦ ਉਸ ਨੂੰ ਉਪਰ ਖਿਚ ਲਿਆ ਜਾਂਦਾ ਏ। ਇਸ ਤਰਾਂ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਵਾਰ ਵਾਰ ਪੌੜੀਆਂ ਉਤਰ ਕੇ ਹੇਠਾਂ ਆਉਣ ਦੀ ਜਰੂਰਤ ਨਈ ਪੈਦੀ। ਬਹੁਤੇ ਵਾਰੀ ਤਾਂ ਸ਼ਾਮ ਨੂੰ ਜਾਂ ਸੁਬ੍ਹਾ ਵੇਲੇ ਲੋਕ ਟਹਿਲਣ ਦੇ ਨਾਲ ਨਾਲ ਖ੍ਰੀਦ ਵੀ ਕਰ ਲੈਦੇ। ਪਰ ਮੁਕੱਦਸ ਨੂੰ ਕਦੀ ਵੀ ਬਜਾਰ ਵਿੱਚ ਸਮਾਨ ਲੈਂਦਿਆਂ ਨਹੀਂ ਸੀ ਵੇਖਿਆ ਗਿਆ। ਉਹ ਹਮੇਸ਼ਾਂ ਰੱਸੀ ਵਾਲੀ ਟੋਕਰੀ ਹੀ ਹੇਠਾਂ ਲਮਕਾ ਦਿੰਦੀ ਤੇ ਰੇਹੜੀਆਂ ਦੁਕਾਨਾ ਵਾਲੇ ਓਸ ਦੀ ਜਰੂਰਤ ਦਾ ਸਮਾਨ ਟੋਕਰੀ ਵਿੱਚ ਪਾ ਦਿੰਦੇ । ਪੂਰੇ ਬਜਾਰ ਵਿੱਚ ਇਹ ਕੁੜੀ ਸਭ ਤੋ ਖੂਬਸੂਰਤ ਏ। ਉਹ ਅਚਾਨਕ ਇਕ ਰਾਤ ਪਤਾ ਨਹੀਂ ਕਿਥੋਂ ਆਈ ਸੀ ਤੇ ਦੁਕਾਂਨ ਉਪਰ ਬਣੇ ਦੋ ਕਮਰਿਆਂ ਵਿੱਚ ਰਹਿਣ ਲੱਗ ਪਈ। ਓਸ ਦਾ ਇਕ ਨਿਕਾ ਭਰਾ ਵੀ ਏ ਜੋ ਆਟੇ ਦੀ ਚੱਕੀ ਤੇ ਕੰਮ ਕਰਦਾ ਸੀ।

ਤਾਰਿਖ ਨੂੰ ਪਿੰਡ ਜਾ ਕੇ ਵੀ ਉਸ ਦੀ ਸ਼ਕਲ ਨਾ ਭੁਲਦੀ। ਉਹ ਰੋਜ ਬਜਾਰ ਦੀ ਓਸ ਨੁੱਕਰ ਤੇ ਆਣ ਖਲੋਂਦਾ ਤੇ ਖਿੜਕੀ ਖੁੱਲ੍ਹਣ ਦਾ ਇੰਤਜਾਰ ਪਿਆ ਕਰਦਾ ਰਹਿੰਦਾ। ਤਾਰਿਖ ਦੇ ਦਿਲੋ ਦਿਮਾਕ ਤੇ ਮੁਕੱਦਸ ਘਰ ਕਰ ਚੁੱਕੀ ਸੀ। ਦਿਨ ਰਾਤ ਤਾਰਿਖ ਨੂੰ ਬਸ ਓਸ ਦਾ ਹੀ ਖਿਆਲ ਪਿਆ ਸਤਾਂਣ ਲੱਗਾ। ਓਸ ਨੇ ਕਈ ਵਾਰ ਖਿੜਕੀ ਖੁੱਲ੍ਹਣ ਤੇ ਓਸ ਨਾਲ ਗੱਲ ਕਰਨ ਦੀ ਖਾਸੀ ਕੋਸਿਸ਼ ਕੀਤੀ, ਪਰ ਉਹ ਛੇਤੀ ਹੀ ਖਿੜਕੀ ਬੰਦ ਕਰ ਲੈਂਦੀ।

ਗਰਮੀਆਂ ਦਾ ਮੌਸਮ ਆ ਚੁੱਕਾ ਸੀ। ਤਾਰਿਖ ਦਾ ਸਬਰ ਹੋਰ ਵੀ ਟੁੱਟਦਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਏ। ਸਵੇਰੇ ਉਹ ਓਸ ਦੇ ਖਿੜਕੀ ਖੋਲ੍ਹਣ ਦਾ ਇੰਤਜਾਰ ਕਰਦਾ ਕਰਦਾ ਆਪਣੇ ਦਫਤਰ ਤੋਂ ਵੀ ਲੇਟ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਤੇ ਆਪਣੇ ਬੌਸ ਕੋਲੋਂ ਝਿੜਕਾਂ ਵੀ ਖਾਂਦਾ। ਦੁਪਿਹਰ ਵੇਲੇ ਉਹ ਖਾਣਾ ਖਾਣ ਦੀ ਬਜਾਏ ਬਜਾਰ ਦੀ ਓਸ ਨੁੱਕਰ ਤੇ ਮੁਕੱਦਸ ਦੇ ਘਰ ਸਾਹਮਣੇ ਆਪਣ ਖਲੋਂਦਾ। ਖਿੜਕੀ ਰੋਜ਼ ਖੁੱਲਦੀ ਤੇ ਬੰਦ ਹੁੰਦੀ । ਮੁਕੱਦਸ ਦਾ ਦੀਦਾਰ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਿਨਾ ਉਸ ਨੂੰ ਸਬਰ ਨਾ ਆਂਦਾ। ਇਸ ਗੱਲ ਦਾ ਅਹਿਸਾਸ ਸ਼ਾਇਦ ਮੁਕੱਦਸ ਨੂੰ ਵੀ ਹੋ ਗਿਆ ਸੀ ਕੇ ਤਾਰਿਖ ਓਸ ਦੀ ਮੁਹੱਬਤ ਵਿੱਚ ਝੱਲਾ ਹੋ ਗਿਆ ਏ। ਹੁਛ ਤਾਂ ਬਜਾਰ ਵਾਲੇ ਵੀ ਤਾਰਿਖ ਨੂੰ ਓਥੇ ਖਲੋਤ਼ਾ ਵੇਖ ਤਰ੍ਹਾਂ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਪਏ ਕਰਨ ਲੱਗੇ ਸਨ।

ਤਾਰਿਖ ਦਿਨੋ ਦਿਨ ਓਸ ਦੀ ਮੁਹੱਬਤ ਦਾ ਕਾਇਲ ਹੁਦਾ ਗਿਆ। ਇਕ ਦਿਨ ਓਸ ਨੇ ਆਪਣੇ ਇਕ ਦੋਸਤ ਨਾਲ ਗੱਲ ਕੀਤੀ ਜੋ ਓਸੇ ਦੇ ਦਫਤਰ ਵਿੱਚ ਕੰਮ ਕਰਦਾ ਸੀ। ਉਸਦੇ ਦੋਸਤ ਨੇ ਤਾਰਿਖ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਦਿਲ ਦੀ ਗੱਲ ਮੁਕੱਦਸ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚਾਉਂਣ ਲਈ ਇਕ ਤਰਕੀਬ ਦੱਸੀ। ਅਗਲੇ ਦਿਨ ਤਰਕੀਬ ਮੁਤਾਬਿਕ ਤਾਰਿਖ ਤੇ ਓਸਦੇ ਦੋਸਤ ਨੇ ਰੇਹੜੀ ਵਾਲੇ ਨੂੰ ਪੈਸੇ ਦੇ ਕੇ ਓਸ ਕੋਲੋਂ ਸਬਜੀ ਸਮੇਤ ਰੇਹੜੀ ਕਿਰਾਏ ਤੇ ਲੈ ਲਈ।

ਅੱਜ ਫਿਰ ਰੋਜ਼ਾਨਾ ਦੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਖਿੜਕੀ ਖੁੱਲ੍ਹੀ। ਮਖਮਲੀ ਕਲਾਈਆਂ ਨਾਲ ਮੁਕੱਦਸ਼ ਨੇ ਟੋਕਰੀ ਦੀ ਰੱਸੀ ਢਿਲੀ ਕਰਕੇ ਟੋਕਰੀ ਥੱਲੇ ਲਮਕਾ ਦਿੱਤੀ "ਦੋ ਕਿਲੋ ਆਲੂ ...ਲੂ........।" ਜਦ ਓਸ ਦੀ ਨਜ਼ਰ ਸਬਜੀ ਵੇਚਦੇ ਤਾਰਿਖ ਤੇ ਪਈ ਤਾਂ ਉਹ ਅੱਗੇ ਬੋਲ ਨਾ ਸਕੀ, ਬਸ ਹਾਉਕਾ ਜਿਹਾ ਲੈ ਕੇ ਰਹਿ ਗਈ, "ਹਾਏ ਅੱਲ੍ਹਾ ! ਇਹ ਤਾਂ ਓਹੀ ਮੁੰਡਾ ਏ... !!"

ਤਾਰਿਖ ਨੇ ਟੋਕਰੀ ਵਿੱਚ ਸਬਜੀ ਦੇ ਨਾਲ ਨਾਲ ਇਕ ਖੱਤ ਵੀ ਰੱਖ ਦਿੱਤਾ। ਓਸ ਨੇ ਰੱਸੀ ਉਪਰ ਖਿੱਚੀ ਤੇ ਖਿੜਕੀ ਬੰਦ ਕਰ ਲਈ। ਉਸ ਨੇ ਖਤ ਖੋਲਿਆ, ਖਤ ਵਿੱਚ ਲਿਖਿਆ ਸੀ, "ਮੈਂ ਤੈਨੂੰ ਬੜੀ ਸਿਦਤ ਨਾਲ ਚਾਂਹਨਾਂ ਵਾਂ, ਸ਼ਾਇਦ ਖੁਦਾ ਤੋਂ ਵੀ ਜਿਆਦਾ। ਅੱਲ੍ਹਾ ਦੀ ਸੌਂਹ ਮੈ ਤੇਰੇ ਬਿਨਾ ਨਈਂ ਜੇ ਰਹਿ ਸਕਦਾ। ਮੈਂ ਤੇਰੇ ਨਾਲ ਸ਼ਾਦੀ ਕਰਕੇ ਜਿੰਦਗੀ ਦਾ ਹਰ ਸਫਰ ਤੇਰੇ ਨਾਲ ਸਰ ਕਰਨਾ ਚਾਂਹਨਾ ਵਾਂ । ਜੇ ਤੂੰ ਇਨਕਾਰ ਕੀਤਾ ਤਾਂ ਸ਼ਾਇਦ ਮੈਂ ਜਿਉਂਦਾ ਨਾ ਰਿਹ ਸਕਾਂ। ਤੈਨੂੰ ਫੁਰਸਤ ਮਿਲੇ ਤਾਂ ਖਤ ਤੇ ਦਿਤੇ ਪਤੇ ਤੇ ਜਰੂਰ ਆ ਜਾਵੀਂ ।

ਖਤ ਪੜ੍ਹ ਕੇ ਉਹ ਕਿਨੀ ਦੇਰ ਗੁੰਮ ਸੁੰਮ ਬੈਠੀ ਰਹੀ। ਫਿਰ ਓਸ ਨੇ ਵੀ ਇਕ ਖਤ ਤਾਰਿਖ ਦੇ ਨਾਂ ਲਿਖ ਦਿਤਾ। ਅਗਲੇ ਦਿਨ ਜਦ ਤਾਰਿਖ ਫਿਰ ਸਬਜੀ ਦੀ ਰੇਹੜੀ ਲੈ ਕੇ ਹੋਕਾ ਦੇ ਰਿਹਾ ਸੀ ਤਾਂ ਓਸ ਨੇ ਟੋਕਰੀ ਵਿੱਚ ਪੈਸਿਆਂ ਦੇ ਨਾਲ ਖਤ ਵੀ ਰੱਖ । ਤਾਰਿਖ ਨੇ ਖਤ ਚੁਕਿਆ ਤੇ ਸਬਜੀ ਨਾਲ ਟੋਕਰੀ ਭਰ ਦਿਤੀ। ਕੁਝ ਦੂਰ ਜਾ ਕੇ ਓਸ ਖਤ ਪੜਨਾ ਸ਼ੂਰੂ ਕੀਤਾ, "ਸ਼ਾਇਦ ਤੂੰ ਨਈਂ ਜਾਣਦਾ ਕੇ ਪਿਆਰ ਕਿੰਨੀ ਔਖੀ ਸ਼ੈਅ ਦਾ ਨਾਂ ਏਂ । ਮੇਰੀ ਸੋਹਣੀ ਤੇ ਦਿਲਕਸ਼ ਸੂਰਤ ਨਾਲ ਪਿਆਰ ਏ ਨਾ ਤੈਨੂੰ, ਪਰ ਤੂੰ ਹਾਲੇ ਮੈਨੂੰ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਵੇਖਿਆ ਈ ਕਿਥੇ ਐ ? ਫਿਰ ਵੀ ਜੇ ਤੂੰ ਮੇਰੇ ਨਾਲ ਸ਼ਾਦੀ ਕਰਨਾਂ ਚਾਂਹਦਾਂ ਏ ਤਾਂ ਮੈਨੂੰ ਕੋਈ ਇਤਰਾਜ ਨਈ । ਪਰ ਮੈ ਤੈਨੂੰ ਥੱਲੇ ਆ ਕੇ ਨਈ ਮਿਲ ਸਕਦੀ, ਹਾਂ ਜੇ ਤੂੰ ਚਾਂਹਦਾ ਏਂ ਤਾਂ ਪੌੜੀਆਂ ਚੜਕੇ ਉਪਰ ਆ ਜਾਵੀ ।"

ਤਾਰਿਖ ਖਤ ਪੜ ਕੇ ਡਾਡਾ ਖੁਸ਼ ਹੋਇਆ ਜਿਵੇਂ ਓਸ ਤੇ ਖੁਦਾ ਦੀ ਰਹਿਮਤ ਦੇ ਛਿਟੇ ਪਏ ਡਿਗ ਗਏ ਹੋਣ । ਓਸ ਦੇ ਪੈਰ ਜਮੀਨ ਤੇ ਨਈ ਸਨ ਪੈ ਰਹੇ । ਅਗਲੀ ਸਵੇਰ ਤਾਰਿਖ ਤਿਆਰ ਹੋ ਕੇ ਸ਼ਹਿਰ ਪਹੁੰਚ ਗਿਆ, ਮੋਕਾ ਦੇਖ ਕੇ ਉਸ ਚੁਬਾਰੇ ਦੀਆਂ ਪੌੜੀਆਂ ਚੜ ਦਰਵਾਜਾ ਖੜਕਾਇਆ। ਮੁਕੱਦਸ ਨੇ ਖਿੜਕੀ ਵਾਲੀ ਜਗ੍ਹਾ ਤੋਂ ਹੀ ਇਕ ਹੋਰ ਰੱਸੀ ਖਿਚ ਕ ਦਰਵਾਜਾ ਖੋਲ੍ਹ ਦਿੱਤਾ।

ਮੁਕੱਦਸ ਨੂੰ ਵ੍ਹੀਲ ਚੇਅਰ ਤੇ ਬੈਠੀ ਵੇਖ ਤਾਰਿਖ ਦੀਆਂ ਅੱਖਾਂ ਖੁੱਲੀਆਂ ਦੀਆਂ ਖੁੱਲੀਆਂ ਰਹਿ ਗਈਆਂ। ਮੁਕੱਦਸ ਦੀਆਂ ਤਾਂ ਲੱਤਾਂ ਹੀ ਨਹੀ ਸੀ ਤੇ ਉਹ ਟੁਰਨ ਫਿਰਨ ਤੋਂ ਵੀ ਲਾਚਾਰ ਸੀ। "ਆ ਜਾ ਅੰਦਰ ਆ ਜਾ, ਮੇਰੇ ਕੋਲ ਬੈਠ, ਤੂੰ ਤਾਂ ਮੈਨੂੰ ਡਾਡੀ ਮੁਹੱਬਤ ਕਰਦਾ ਏ ਨਾ ?" ਮੁਕੱਦਸ ਨੇ ਬੜੀ ਪਿਆਰ ਨਾਲ ਤਾਰਿਖ ਨੂੰ ਆਖਿਆ। "ਪਰ....ਪਰ...ਪੈ..?" ਤਾਰਿਖ ਸੀਤ ਹੋਇਆ ਬੋਲਿਆ। ਓਸ ਤੋਂ ਲਫਜ ਵੀ ਪੂਰੇ ਨਾ ਬੋਲੇ ਗਏ।

-"ਹਾਂ ਮੇਰੇ ਪੈਰ ਨਹੀਂ ਹਨ, ਪਰ ਕੁਝ ਸਫਰ ਐਸੇ ਵੀ ਹੋਂਦੇ ਨੇ ਜੋ ਬਿਨਾ ਪੈਰਾਂ ਤੋਂ ਵੀ ਸਰ ਕੀਤੇ ਜਾ ਸਕਦੇ ਨੇ ਤੂੰ ਹੀ ਤਾਂ ਕਿਹਾ ਸੀ ਤੂੰ ਮੇਰੇ ਨਾਲ ਹਰ ਸਫਰ ਤੈਅ ਕਰੇਂਗਾ....?"

ਤਾਰਿਖ ਕੁਝ ਬੋਲ ਨਾ ਸਕਿਆ। ਬਸ ਬੁੱਤ ਸੀ। ਓਸ ਨੂੰ ਇਹ ਸਮਝ ਨਈ ਸੀ ਆ ਰਿਹਾ ਕੇ ਓਸ ਦੀ ਮੁਹੱਬਤ ਨੇ ਓਸ ਨੂੰ ਕਿਸ ਮੋੜ ਤੇ ਲਿਆ ਖੜਾ ਕੀਤਾ ਸੀ ? ਉਹ ਕਈਂ ਦਿਨ ਪਿਡੋਂ ਬਾਹਰ ਨਾ ਗਿਆ, ਕਾਫੀ ਦਿਨ ਬੀਤ ਗਏ। ਫਿਰ ਉਹ ਰੋਜਾਨਾ ਦੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਆਪਣੇ ਦਫਤਰ ਜਾਣ ਲੱਗ ਪਿਆ। ਹੁਣ ਓਸ ਨੂੰ ਕਦੀ ਕਿਸੇ ਨੇ ਵੀ ਬਜਾਰ ਦੀ ਓਸ ਨੁੱਕਰੇ ਖੜ੍ਹਾ ਨਹੀਂ ਵੇਖਿਆ, ਜਿਥੇ ਉਹ ਅਕਸਰ ਖਿੜਕੀ ਖੁੱਲ੍ਹਣ ਦਾ ਇਤਜਾਰ ਕਰਦਾ ਹੁੰਦਾ ਸੀ।

ਰੋਜ਼ੀ ਸਿੰਘ

ਸੋ-ਫਾਇਨ ਕੰਪਿਊਟਰ ਇੰਸਟੀਚਿਉਟ

ਫਤਿਹਗੜ੍ਹ ਚੂੜੀਆਂ -ਗੁਰਦਾਸਪੁਰ

98157-55184

ਤੇਰੀ ਆਂਖੋਂ ਕੇ ਸਿਵਾ (ਲੇਖ)

ਅੱਖਾ ਜੋ ਟੂਣੇਹਾਰੀਆ ਵੀ ਨੇ, ਅੱਖਾਂ ਜੋ ਕਜਰਾਰੀਆਂ ਵੀ ਨੇ, ਅੱਖਾਂ ਜੋ ਬਲੋਰੀ ਨੇ, ਅੱਖਾਂ ਜੋ ਕਾਸ਼ਨੀ ਵੀ ਨੇ, ਅੱਖਾਂ ਬਿਲੀਆਂ ਵੀ ਹੁੰਦੀਆਂ ਨੇ ਤੇ ਅੱਖਾਂ ਹਿਰਨੀਆਂ ਵੀ ਨੇ, ਅੱਖਾਂ ਸਰਾਬੀ ਵੀ ਕਰ ਦਿੰਦੀਆਂ ਨੇ ਤੇ ਅੱਖਾਂ ਸੋਦਾਈ ਵੀ ਬਣਾ ਦਿੰਦੀਆਂ ਨੇ। ਅੱਖਾਂ ਚਿੱਤ ਚੋਰਨੀਆਂ ਵੀ ਹੁੰਦੀਆਂ ਨੇ ਤੇ ਅੱਖਾਂ ਸ਼ਰਮੀਲੀਆ ਵੀ ਨੇ। ਉਕਤ ਸਾਰੇ ਉਪ ਨਾਮ ਤੇ ਅਲੰਕਰ ਨੈਣਾ ਦੀ ਸਿਫਤ ਲਈ ਹੀ ਬਣੇ ਨੇ। ਆਕਰਸਿਤ ਅੱਖਾਂ ਕਿਸੇ ਵੀ ਵਿਅਕਤੀ ਦੇ ਦਿਲ ਦਾ ਆਇਨਾਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਨੇ। ਅੱਖਾਂ ਦੀ ਭਾਸਾ ਆਦਮੀ ਦੇ ਦਿਲ ਵਿਚਲੀ ਗੱਲ ਦੀ ਇਨ-ਬਿਨ ਤਰਜਮਾਨੀ ਕਰ ਦਿੰਦੀ ਹੈ। ਨੈਣਾ ਦੀ ਇਸ ਲਿੱਪੀ ਨੂੰ ਪੜਨਾ ਵੀ ਖਾਸ ਅੱਖਾਂ ਦੇ ਹੀ ਹਿੱਸੇ ਆਇਆ ਹੈ। ਹਰ ਬੰਦਾ ਅੱਖਾਂ ਵਿਚ ਲੁੱਕੇ ਅਣਗਿਣਤ ਅਫਸਾਨੇ ਨਹੀਂ ਪੜ ਸਕਦਾ। ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤ ਵਿੱਚ ਨੈਣਾਂ/ਅੱਖਾਂ ਦੀ ਤਰੀਫ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਕੁਝ ਲਿਖਿਆ ਜਾ ਚੁੱਕਾ ਹੈ ਅਤੇ ਲਿਖਿਆ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਪਰ ਇਹਨਾਂ ਅੱਖਾਂ ਦੇ ਡੂੰਘੇ ਸਮੁੰਦਰ ਦੀ ਤਰੀਫ ਮੁਕੰਮਲ ਮੁਕਾਮ ਤੱਕ ਨਹੀਜ਼ ਪਹੁੰਚ ਸਕੀ।ਗੰਭੀਰ ਅੱਖਾਂ ਦੂਜਿਆਂ ਦੇ ਚਿਹਰੇ ਪੜਨ ਵਿੱਚ ਬੜੀਆਂ ਮਾਹਿਰ ਹੁੰਦੀਆਂ ਨੇ। ਕਿਸੇ ਦੇ ਦਿਲ ਦੀ ਗੱਲ ਨੂੰ ਅੱਖਾਂ ਅੱਖਾਂ ਵਿੱਚ ਸਮਝ ਸਕਣ ਵਾਲੀਆਂ ਅੱਖਾਂ ਸਿਰਫ ਆਸ਼ਕ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਨਸੀਬ ਹੋਈਆਂ ਨੇ। ਸੁੰਦਰ ਅੱਖਾਂ ਆਦਮੀ ਦੇ ਵਿਅਕਤੀਵ ਅਤੇ ਉਸ ਦੇ ਮਨੋਭਾਵਾਂ ਦੀ ਤਸਵੀਰ ਹੁੰਦੀਆਂ ਨੇ। ਪਰ ਜਨਾਬ ਖਬਰਦਾਰ....! ਕੁਝ ਅੱਖਾਂ ਲੁਟੇਰੀਆਂ ਵੀ ਹੁੰਦੀਆਂ ਨੇ, ਬੰਦੇ ਦੇ ਪੱਲੇ ਕੱਖ ਨਹੀਂ ਛੱਡਦੀਆਂ, ਇਹਨਾ ਅੱਖੀਆਂ ਦਾ ਪੱਟਿਆ ਵਿਚਾਰਾ ਮੀਂਆਂ ਰਾਂਝਾ ਪੂਰੀ ਜਿੰਦਗੀ ਲੋਟ ਨਈਂ ਸੀ ਆਇਆ। ਅੱਖਾਂ ਕੁਦਰਤ ਦੀ ਦਿੱਤੀ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਮੁੱਲੀ ਦਾਤ ਨੇ, "ਅੱਖਾਂ ਗਈਆਂ ਜਹਾਨ ਗਿਆ" ਕਹਾੳਤ ਮੁਤਾਬਿਕ, ਅਗਰ ਅੱਖਾਂ ਆਪਣੀ ਵੇਖਣ ਸ਼ਕਤੀ ਗਵਾ ਬੈਠਣ ਤਾਂ ਜੱਗ ਤੇ ਦਿਨ ਦੀਵੀਂ ਹਨੇਰਾ ਛਾ ਜਾਂਦਾ ਏ। ਅੱਖਾਂ ਜਾਂ ਨੈਣਾ ਦੀ ਤਰੀਫ ਬਾਰੇ ਸਾਡੇ ਲੋਕ ਗੀਤਾਂ ਵਿੱਚ ਬੜੀਆਂ ਵਨਗੀਆਂ ਮਿਲਦੀਆਂ ਨੇ। ਜਿਵੇਂ ਕੋਈ ਮੁਟਿਆਰ ਆਪਣੇ ਮਾਹੀ ਨੂੰ ਆਪਣੀਆਂ ਕਾਸ਼ਨੀ ਅੱਖਾਂ ਦੀ ਉਨੀਦਰੇ ਕਾਰਨ ਹੋਈ ਦਸ਼ਾ ਇੰਝ ਬਿਆਨ ਕਰਦੀ ਏ:-

ਇਕ ਮੇਰੀ ਅੱਖ ਕਾਸ਼ਨੀ ਦੂਜਾ ਰਾਤ ਦੇ ਉਨੀਦਰੇ ਨੇ ਮਾਰਿਆ।

ਨੈਣ ਕਜਰਾਰੇ ਬਿਰਹਾ ਮਾਰੇ। ਬਿਰਹਾ ਮਾਰੇ ਨੈਣ ਕਿਸੇ ਦਿਵਾਰ ਨਾਲ ਲੱਗ ਕੇ ਕਿਸੇ ਦੀ ਉਡੀਕ ਵਿੱਚ ਸੁੰਨੀਆਂ ਰਾਹਾਂ ਪਏ ਤੱਕਦੇ ਨੇ, ਤੇ ਜਿਨਾ ਅੱਖਾਂ ਵਿੱਚ ਮਹਿਬੂਬ ਦਾ ਅਕਸ਼ ਵੱਸ ਜਾਏ ਤਾਂ ਉਹਨਾਂ ਨੈਣਾ ਵਿੱਚ ਕੱਜਲ ਭਲਾ ਕਿਵੇਂ ਰਹਿ ਸਕਦਾ ਏ:-

ਇਹਨਾ ਅੱਖੀਆਂ ਚ ਪਾਵਾਂ ਕਿਵੇਂ ਕੱਜਲਾ ਵੇ ਅੱਖੀਆਂ ਚ ਤੂੰ ਵੱਸਦਾ।

ਕੁਝ ਅੱਖਾਂ ਦੀ ਤੱਕਣੀ ਵੀ ਤਿਰਸ਼ੀ ਹੁੰਦੀ ਏ। ਤਿਰਸ਼ੀਆਂ ਨਜ਼ਰਾਂ ਨਾਲ ਕਈਂ ਸ਼ੋਖ ਮੁਟਿਆਰਾਂ ਆਸ਼ਕਾਂ ਨੂੰ ਜਾਨੋ ਮਾਰ ਮੁਕਾਉਂਦੀਆਂ ਨੇ। ਕੁਆਰੇ ਨੈਣ ਘੁੰਢ ਵਿੱਚ ਭਲਾ ਕਿਵੇਂ ਲੁਕ ਸਕਦੇ ਨੇ, ਜਿਵੇਂ ਹੁਸਨ ਲੀੜਿਆਂ ਚ ਲੁਕ ਨਹੀਂ ਸਕਦਾ ਤੇ ਇਸ਼ਕ ਨੂੰ ਕੰਧਾਂ ਕੈਦ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਦੀਆਂ ਘੁੰਢ ਵਿੱਚ ਨਹੀ ਲੁਕਦੇ ਸੱਜਣਾ ਨੈਣ ਕੁਆਰੇਰਾਤੀਂ ਅੰਬਰਾਂ ਤੇ ਜਿਵੇਂ ਚਮਕਦੇ ਤਾਰੇ। ਤਾਰਿਆਂ ਵਾਂਗ ਚਮਕਾਰੇ ਮਾਰਦੀਆਂ ਨੀਲੀਆਂ, ਬਿੱਲੀਆਂ, ਹਰੀਆਂ ਤੇ ਬਲੋਰੀ ਅੱਖਾਂ ਦੀ ਖਾਮੋਸ਼ ਤੱਕਣੀ ਵਿੱਚ ਡੂੰਘਾ ਫਲਸਫਾ ਤੇ ਰਹੱਸ ਵੀ ਲੁਕਿਆ ਹੋਂਦਾ ਏ। ਅੱਖਾਂ ਦਿਲਾਂ ਦੀਆਂ ਚੋਰ ਵੀ ਨੇ ਤੇ ਦਿਲ ਦਾ ਕਰਾਰ ਵੀ। ਕੁਝ ਅੱਖਾਂ ਵਿੱਚ ਬੰਦੇ ਨੂੰ ਸ਼ਰਾਬੀ ਕਰ ਦੇਣ ਦੀ ਕਾਬਲੀਅਤ ਹੋਂਦੀ ਏ। ਅੱਖਾਂ ਦੇ ਮੈਖਾਨੇ ਵਿੱਚੋ ਕੋਈ ਵਿਰਲਾ ਈ ਸੋਫੀ ਪਰਤਦੈ। ਕਈਂਆਂ ਅੱਖਾਂ ਚੋਂ ਤਾਂ ਸਰੇਆਮ ਨਜਾਇਜ ਦਾਰੂ ਵੀ ਵਿਕਦੀ ਏ:-

ਅੱਖਾਂ ਚੋਂ ਨਜਾਇਜ ਵਿਕਦੀ

ਛਾਪਾ ਮਾਰਲੋ ਪੁਲਸੀਓ ਆ ਕੇ।

ਸਾਉ, ਮਾਸੂਮ ਤੇ ਸੋਬਰ ਅੱਖਾਂ ਬਹੁਤੇ ਵਾਰੀ ਵੱਡੇ ਵੱਡੇ ਗਿਆਨਵਾਨ ਅਤੇ ਬੁੱਧੀਵਾਨ ਲੋਕਾਂ ਲਈ ਇਕ ਬੁਝਾਰਤ ਬਣ ਕਿ ਰਹਿ ਜਾਂਦੀਆਂ ਨੇ। ਮਸਤ ਅੱਖਾਂ ਵਿੱਚ ਹਜਾਰਾਂ ਅਫਸਾਨੇ ਨੇ ਤੇ ਮਸਤ ਅੱਖਾਂ ਦੇ ਹਜਾਰਾਂ ਮਸਤਾਨੇ ਵੀ ਨੇ:-ਇਨ ਆਖੋਂ ਕੀ ਮਸਤੀ ਕੇ ਮਸਤਾਨੇ ਹਜਾਰੋਂ ਹੈਂ ਇਨ ਆਖੋਂ ਸੇ ਵਾਬਸਤਾ ਅਫਸਾਨੇ ਹਜਾਰੋਂ ਹੈ। ਜਨਾਬ....! ਕਈਂ ਅੱਖਾਂ ਪੁਵਾੜੇ ਵੀ ਪਾ ਦਿੰਦੀਆਂ ਨੇ, ਕਸੂਰ ਸਾਰਾ ਅੱਖਾਂ ਦਾ ਹੋਂਦਾ ਏ ਦਿਲ ਵਿਚਾਰਾ ਐਵੇਂ ਬਦਨਾਮ ਹੋ ਜਾਂਦੈ। ਪਿਆਰ ਦਾ ਤਾਂ ਕੋਈ ੳਜੂਦ ਨਹੀ ਹੋਂਦਾ ਸਾਰਾ ਪੁਆੜਾ ਅੱਖੀਆਂ ਦਾ ਈ ਹੋਂਦਾ ਏ। ਦਰ ਦਰ ਦੀਆਂ ਠੋਕਰਾਂ ਖਾ ਕੇ ਤੇ ਫਿਰ ਦਿਲ ਵਿਚਾਰਾ ਲੁਕਾਈ ਨੂੰ ਆਂਦਾ ਫਿਰਦੈ:-

ਲੋਕੋ ਪਿਆਰ ਦਾ ਵਜੂਦ ਨਈਂ ਜੇ ਕੋਈ

ਤੇ ਗੱਲ ਨਈਂ ਜੇ ਕੋਈ, ਪੁਆੜਾ ਸਾਰਾ ਅੱਖੀਆਂ ਦਾ।

ਇੰਤਜਾਰ ਵਿੱਚ ਰੁਨੀਆਂ ਅੱਖਾਂ ਦਾ ਤਾਂ ਰੋ ਰੋ ਬੁਰਾ ਹਾਲ ਹੋਣਾਂ ਈ ਹੋਂਦੈ ਨਾਲ ਦਿਲ ਵਿਚਾਰਾ ਵੱਖ ਰੋਈ ਜਾਂਦੈ। ਇਹਨਾ ਅੱਖੀਆਂ ਵਿੱਚੋ ਲੱਗੀਆਂ ਹੰਝੂਆਂ ਦੀਆਂ ਝੜੀਆਂ ਨੂੰ ਲੋਕਾਂ ਤੋਂ ਛੁਪਾਈ ਕੋਈ ਬਿਰਹਨ ਫਿਰ ਇੰਝ ਪਈ ਆਖਦੀ ਏ:-

ਅੱਖੀਆਂ ਨੇ ਝੜੀਆਂ ਲਾਈਆਂ

ਅੱਜ ਯਾਦਾਂ ਤੇਰੀਆਂ ਆਈਆਂ ਨੇ

ਵਤਨਾ ਨੂੰ ਆਜਾ ਢੋਲਣਾ।

ਅੱਖਾਂ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਕਈ ਮੁਹਾਵਰੇ ਤੇ ਔਖਾਂਤ ਵੀ ਸਾਹਿਤ ਵਿੱਚ ਮਿਲ ਜਾਂਦੇ ਨੇ। ਜਿਵੇਂ , ਅੱਖਾਂ ਆ ਜਾਣੀਆਂ, ਅੱਖ ਲੱਗ ਜਾਣੀ, ਅੱਖਾਂ ਫੇਰ ਲੈਣੀਆਂ, ਮੈਲੀਆਂ ਅੱਖਾਂ ਨਾਲ ਵੇਖਣਾ ਆਦਿ। ਦੋਸਤੋ ਅੱਖਾਂ ਭਾਵੇ ਬਿੱਲਆਂ ਹੋਣ ਭਾਵੇ ਕਾਲੀਆਂ, ਬਲੋਰੀ ਹੋਣ ਭਾਵੇ ਨੀਲੀਆਂ , ਪਰ ਮੈਲੀ ਨਜ਼ਰ ਨਾਲ ਕਦੇ ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਨਹੀਂ ਵੇਖਣਾ ਚਾਹੀਦਾ । ਸਿਆਣੇ ਕਹਿੰਦੇ ਨੇ ਕਿ ਜੇਕਰ ਆਦਮੀ ਦੀ ਨਜਰ ਚੰਗੀ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਉਸ ਤੇ ਪ੍ਰਮਾਤਮਾਂ ਦੀ ਨਿਘਾ ਸਵੱਲੀ ਹੋਂਦੀ ਏ। ਆਪਣੇ ਯਾਰਾਂ,ਬੇਲੀਆਂ, ਅਦੀਬਾਂ ਅਤੇ ਮਹਿਬੂਬਾ ਦੀਆਂ ਨਜਰਾਂ ਵਿੱਚ ਸਦਾ ਜੁਗਨੂੰ ਵਾਂਗੂ ਚਮਕਦੇ ਰਹਿਣਾ ਹੀ ਉਚੇ ਆਚਰਣ ਦਾ ਭੇਦ ਹੋਂਦਾ ਏ। ਤਾਂ ਹੀ ਤੁਹਾਨੂੰ ਚਾਹੁਣ ਵਾਲੇ ਤੁਹਾਡੇ ਨੈਣਾ ਚ ਤੱਕ ਕੇ ਹਮੇਸ਼ਾਂ ਇਹ ਕਹਣ ਲਈ ਮਜਬੂਰ ਹੋਣਗੇ:-

ਤੇਰੀ ਆਂਖੋਂ ਕੇ ਸਿਵਾ ਦੁਨੀਆਂ ਮੇ ਰੱਖਾ ਕਿਆ ਹੈ।

ਰੋਜ਼ੀ ਸਿੰਘ

ਸੋ-ਫਾਈਨ ਕੰਪਿਉਟਰ ਇੰਸੀਟੀਚਿਊਟ

ਫਤਿਹਗੜ ਚੂੜੀਆਂ

ਗੁਰਦਾਸਪੁਰ

98881-05824

ਪੂਨਮ ਦੀ ਰਾਤ

ਅੱਜ ਪੂਨਮ ਦੀ ਰਾਤ ਏ ਨਾ...!"-ਹਾਂ ਰਾਤ ਤੇ ਪੂਨਮ ਦੀ ਹੀ ਏ, ਪਰ ਤੂੰ ਏਨੀ ਸਿੱਦਤ ਨਾਲ ਕਿਉਂ ਪੁੱਛ ਰਈ ਏ...?"-ਨਈ....! ਨ...ਹੀ.. ਮੈਂ ਤਾਂ ਚੰਦਰਮਾਂ ਵੱਲ ਵੇਖ ਕੇ ਹੀ ਕਹਿ ਦਿੱਤਾ, ਕਿਨਾ ਸੋਹਣਾ ਤੇ ਗੋਲ ਏ।"-ਪੂਨਮ ਦੀ ਰਾਤੇ ਚੰਨ ਪੂਰੇ ਅਕਾਰ ਵਿੱਚ ਹੁੰਦਾ ਏ ਨਾ ਤਾਹੀਂ ਸੋਹਣਾ ਪਿਆ ਦਿਸਦੈ।"-ਪਰ ਚੰਨ ਵਿੱਚ ਇਹ ਦਾਗ ਕਿਹਾ ਏ...?"-ਇਸ ਦੀ ਖੁਬਸੂਰਤੀ ਨੂੰ ਨਜਰ ਨਾ ਲੱਗੇ ਇਸ ਕਰਕੇ ਏ ਇਹ ਦਾਗ...।"-ਖੌਰੇ ਮੇਰਾ ਨਾਂ ਪੂਨਮ ਕਿਨੇ ਰੱਖ ਦਿਤਾ ਸੀ...?"-ਠੀਕ ਈ ਤੇ ਰੱਖਿਐ.... ਪੂਨਮ ! ਪੁੱਨਿਆਂ ਦੇ ਚੰਨ ਵਰਗੀ ਖੂਬਸੂਰਤ।"-ਤੈਨੂੰ ਮੇਰਾ ਨਾਮ ਚੰਗਾ ਲਗਦਾ ਏ...? ਹਾਂ... ਬੇਸ਼ਕ, ਤੇਰਾ ਨਾਂ ਤੇ ਸਾਰਿਆਂ ਨੂੰ ਚੰਗਾ ਲਗਦੈ, ਜਿਵੇਂ ਪੂਨਮ ਦੀ ਰਾਤੇ ਚੰਨ ਸਾਰਿਆਂ ਨੂੰ ਚੰਗਾ ਲਗਦੈ।"-ਪਰ ਮੈਨੂੰ ਤੇਰਾ ਨਾਮ ਬੜਾ ਭਾਉਂਦੈ... ਰਿਸ਼ਮ, ਜਾਣਦੀ ਏ ਰਿਸ਼ਮ ਦਾ ਕੀ ਮਤਲਬ ਹੋਦੈ ..?"-ਹਾਂ... ਚਾਨਣ ਦੀ ਲਕੀਰ...ਰੋਸ਼ਨੀ।"-ਠੀਕ ਆਖਦੀ ਏਂ, ਤੂੰ ਹੈ ਈ ਰੋਸ਼ਨੀ ਵਰਗੀ, ਚੁੱਪ ਕਰਕੇ ਦਿਲ ਦੇ ਹਨੇਰਿਆਂ ਵਿੱਚ ਲਹਿ ਜਾਣ ਵਾਲੀ ਕਿਰਨ।"-ਚੱਲ ਪਾਗਲ...ਕਿਵੇਂ ਮੱਖਣ ਲਗਾਉਂਦੀ ਏ।" -ਮੱਖਣ ...ਨਈਂ ...ਸੱਚ ਬੋਲਦੀ ਆਂ ।"-ਮੈਨੂੰ ਪਤੈ ਅੱਜ ਤੂੰ ਉਦਾਸ ਏਂ .... ਘਰ ਦੀ ਯਾਦ ਆ ਰਈ ਏ ਨਾ..?"-ਨਈਂ ... ਹਾਂ..!! ਨਈਂ ਤੇ, ਤੇਰੇ ਹੁੰਦਿਆਂ ਮੈਨੂੰ ਘਰ ਦੀ ਯਾਦ....ਤੂੰ ਜੋ ਏ।"-ਚੱਲ ਉਠ ਥੱਲੇ ਚੱਲਦੇ ਆਂ, ਛੱਤ ਤੇ ਹੁਣ ਠੰਡ ਮਹਿਸੂਸ ਹੋ ਰਈ ਏ।"-ਠਹਿਰ ਜਾ ਨਾ ਕੁਝ ਦੇਰ ਹੋਰ ਰਿਸ਼ਮ , ਦੇਖ ਚਾਨਣੀ ਰਾਤ ਕਿਨੀ ਸੀਤਲ ਏ। ਮੈਨੂੰ ਚਾਨਣੀ ਰਾਤ ਬਹੁਤ ਚੰਗੀ ਲਗਦੀ ਏ। ਖਾਸ ਕਰਕੇ ਪੁੰਨਿਆਂ ਦੀ ਰਾਤ। ਦੇਖ ਕੁਝ ਪੰਛੀ ਏਧਰ ਓਧਰ ਜਾ ਰਏ ਨੇ। ਅਜਾਦ ਫਿਜ਼ਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਉਡਾਰੀਆਂ ਲਾਉਂਦੇ।-ਹਾਂ ਕੁਝ ਪੰਛੀ ਰਾਤ ਨੂੰ ਵੀ ਉਡਦੇ ਰਹਿੰਦੇ ਨੇ।"-ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਮੰਜਿਲ ਨਹੀਂ ਮਿਲਦੀ ਸ਼ਾਇਦ ਓਹੀ...! ਜਾਂ ਫਿਰ ਜਿਨਾ ਦਾ ਕੋਈ ਵਿਛੜ ਗਿਆ ਹੁੰਦੈ.. ਹੈ ਨਾ ਰਿਸ਼ਮ?"-ਹਾਂ ਸ਼ਾਇਦ ਓਹੀ...!!"-ਪਰ ਇਹ ਵਿਚਾਰੇ ਜਾਂਦੇ ਕਿਥੇ ਨੇ..?"-ਪਤਾ ਨਈਂ ਕਦੀ ਕਿਸੇ ਘਰ ਦੀ ਛੱਤ ਤੇ ਰਾਤ ਕੱਟ ਲੈਦੇ ਹੋਣੇ ਨੇ, ਕਦੇ ਕਿਸੇ ਦਰਖਤ ਤੇ... ਛੱਡ ਤੂੰ ਕੀ ਲੈਣਾ ਪਰਿੰਦੇਆਂ ਤੋਂ । ਉਠ ਥੱਲੇ ਚੱਲਦੇ ਆਂ, ਮੈਨੂੰ ਤੇ ਠੰਡ ਲੱਗ ਰਈ ਏ।"-ਚੱਲਦੇ ਆਂ, ਥੱਲੇ ਜਾ ਕੇ ਵੀ ਕਮਰੇ ਦੀ ਕੈਦ ਚ ਘੁਟ ਜਾਵਾਂਗੀਆਂ। ਛੱਤ ਤੇ ਖੜ ਕੇ ਕੁਝ ਦੇਰ ਸਾਹ ਸੌਖਾਂ ਹੋਂਦੈ।-ਪਰ...?" "ਕੀ ਪਰ ਰਿਸ਼ਮ।" -ਨਈਂ ਕੁਝ ਨਈਂ , ਤੂੰ ਬੋਲ ਕੀ ਏ।"-ਦੇਖ ਨਾ ਸ਼ਹਿਰ ਕਿਵੇਂ ਤਾਰਿਆਂ ਦੀ ਛੱਤ ਵਾਂਗ ਲੱਗ ਰਿਹੈ.., ਤੇ ਓ ਟਾਵਰ ਤੇ ਜਗਦਾ ਵੱਡਾ ਬਲਬ ਇਸ ਛੱਤ ਦਾ ਚੰਦਰਮਾਂ।" -ਤੂੰ ਪਾਗਲ ਏ ਪੂਨਮ, ਕਿਸ ਤਰਾਂ ਦੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਕਰੀ ਜਾ ਰਈ ਏਂ ਅੱਜ।"-ਦੇਖ ਨਾ ਛੱਤ ਤੇ ਚੜ ਕੇ ਤਾਂ ਸ਼ਹਿਰ ਰੋਜ਼ ਪੂਨ ਦੀ ਰਾਤ ਵਾਂਗ ਲਗਦੈ ਏ ਨਾ ਰਿਸ਼ਮ..?"ਹੋਸਟਲ ਦੀ ਛੱਤ ਤੇ ਪੂਨਮ ਤੇ ਰਿਸ਼ਮ ਦੀ ਰੁਕ ਰੁਕ ਕੇ ਚਲਦੀ ਗੱਲਬਾਤ ਜਾਰੀ ਏ। ਦੋਵੇ ਕਿਸੇ ਕਾਲਪਨਿਤ ਸੰਸਾਰ ਦੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਕਰ ਰਈਆਂ ਨੇ। ਹੋਸਟਲ ਦੀ ਕੰਧ ਦੇ ਨਾਲ ਨਾਲ ਤਿਨ ਮੰਜਿਲਾਂ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚੀ ਵੇਲ ਨਾਲ ਲੱਗੇ ਦੋ ਫੁੱਲ ਚਾਨਣੀ ਵਿੱਚ ਚਮਕ ਰਏ ਨੇ। ਛੱਤ ਤੋਂ ਥੱਲੇ ਕਮਰਿਆਂ ਵਿੱਚ ਕੁਝ ਕੁੜੀਆਂ ਪੜ ਰਈਆਂ ਨੇ ਤੇ ਕੁਝ ਆਪੋ ਆਪਣੇ ਕਮਰਿਆਂ ਵਿੱਚ ਸੰਗੀਤ ਵਿੱਚ ਮਸਤ ਨੇ। ਟੁਰਦੇ ਬੱਦਲ ਜਦ ਚੰਦਰਮਾਂ ਦੇ ਅੱਗੋਂ ਦੀ ਲੰਗਦੇ ਤਾਂ ਚੰਨ ਹੋਰ ਵੀ ਤੇਜ ਭੱਜਦਾ ਲਗਦਾ। ਇੱਕ ਪੰਛੀ ਫਰ ਫਰ ਕਰਦਾ ਉਹਨਾ ਦੇ ਉਤੋਂ ਦੀ ਲੰਘ ਜਾਂਦਾ ਏ। -ਚੱਲ ਵੀ ਯਾਰ ਨੀਂਦ ਆ ਰਈ ਏ ਹੁਣ। ਰਿਸਮ ਪੂਨਮ ਨੂੰ ਚੋਥੀ ਵਾਰ ਆਖਦੀ ਏ । ਉਹ ਦੋਹਵੇਂ ਪੌੜੀਆਂ ਉਤਰ ਆਉਂਦੀਆਂ ਨੇ ਤੇ ਕਮਰੇ ਚ ਆਣ ਬੈਠਦੀਆਂ ਨੇ। -ਮੈਂ ਵੀ ਕਿਨੀ ਪਾਗਲ ਆਂ.. ਤੈਨੂੰ ਵੀ ਆਪਣੇ ਨਾਲ ਜਗਾਈ ਰੱਖਦੀ ਆਂ। " ਪੂਨਮ ਹੌਲੀ ਜਿਹੀ ਆਖਦੀ ਏ।-ਕੋਈ ਗੱਲ ਨਈ...ਰਿਸ਼ਮ ਬੋਲੀ। ਕਮਰੇ ਦੀ ਖਿੜਕੀ ਵਿੱਚੋਂ ਵੱਡੇ ਸਾਰੇ ਦਰਖਤ ਦੀਆਂ ਨਿਪੱਤਰੀਆਂ ਟਾਹਣੀਆਂ ਦਿਸ ਰਈਆਂ ਨੇ। ਦਰਖਤ ਦੀ ਦੋਸਾਂਗ ਤੇ ਕਿਸੇ ਪੰਛੀ ਨੇ ਆਲ੍ਹਣਾ ਪਾਇਆ ਹੋਇਆ ਏ। ਦਰਖਤ ਦਾ ਤਨਾ ਕਿਸੇ ਵੱਡੇ ਦੈਂਤ ਵਾਂਗ ਅਡੋਲ ਖੜਾ ਹੈ। ਕਈ ਵਾਰੀ ਪੂਨ ਉਸ ਤੋ ਡਰ ਜਾਂਦੀ ਏ।-ਬੱਤੀ ਬੰਦ ਕਰ ਦੇਵਾਂ" ਰਿਸ਼ਮ ਆਖਿਆ।-ਨਈ ਰਹਿਣ ਦੇ ਮੈਂ ਆਪੇ ਕਰ ਲਵਾਂਗੀ...।"-ਤੈਨੂੰ ਨੀਂਦ ਨਈ ਆ ਰਈ ਪੂਨਮ..।" ਰਿਸ਼ਮ ਨੇ ਫਿਰ ਕਿਹਾ। -ਨਈ....ਹਾਂ...!! ਨਈ ਮੈਂ ਠਹਿਰ ਕੇ ਕਰ ਦੇਵਾਂਗੀ ਬੱਤੀ ਬੰਦ ਤੂੰ ਸੌਂ ਜਾ...।"-ਪਰ ਮੈਨੂੰ ਰੋਸ਼ਨੀ ਵਿੱਚ ਨੀਂਦ ਨਈ ਆਉਂਦੀ।" ਰਿਸ਼ਮ ਬੋਲੀ।-ਤੂੰ ਤੇ ਖੁਦ ਰੋਸ਼ਨੀ ਏਂ ਰਿਸ਼ਮ ਤੈਨੂੰ ਰੋਸ਼ਨੀ ਵਿੱਚ ਨੀਂਦ.....! ਚੱਲ ਕਰ ਦੇ ਬੰਦ ਬੱਤੀ...!"ਬਲਬ ਬੰਦ ਹੋਣ ਨਾਲ ਹੀ ਹਨੇਰੇ ਦਾ ਖਲਾਅ ਕਮਰੇ ਵਿੱਚ ਫੈਲ ਗਿਆ। ਚਾਨਣੀ ਰਾਤੇ ਖਿੜਕੀ ਰਾਹੀਂ ਚੰਦਰਮਾਂ ਦੀ ਰੋਸ਼ਨੀ ਕਮਰੇ ਵਿੱਚ ਆ ਰਈ ਏ। ਪੁੰਨਿਆਂ ਦੀ ਰਾਤ ਪਹਿਲੇ ਪਹਿਰ ਵਿੱਚ ਏ। ਖਿੜਕੀ ਚੋਂ ਆਉਂਦੀ ਰੋਸ਼ਨੀ ਵਿੱਚ ਦਰਖਤ ਦਾ ਪਰਛਾਵਾਂ ਦਿਖਾਈ ਦੇ ਰਿਹਾ ਏ। ਕੂਝ ਪੰਛੀ ਦਰਖਤ ਤੇ ਬੈਠੇ ਨੇ। ਪੂਨਮ ਦੀਆਂ ਜਾਗਦੀਆਂ ਅੱਖਾਂ ਰਾਹੀਂ ਕਈ ਦ੍ਰਿਸ਼ ਲੰਘ ਰਏ ਨੇ।ਓਦਣ ਵੀ ਪੂਨਮ ਦੀ ਰਾਤ ਸੀ, ਤੇ ਉਹ ਉਸ ਨੂੰ ਜਾਂਦੀ ਵਾਰ ਮਿਲਣ ਆਇਆ ਸੀ। ਪੂਨਮ ਨੇ ਉਸ ਦਾ ਹੱਥ ਆਪਣੇ ਹੱਥਾਂ ਵਿੱਚ ਘੁੱਟਦਿਆਂ ਆਖਿਆ ਸੀ "ਅੱਜ ਪੂਨਮ ਦੀ ਰਾਤ ਏ ਨਾ।" -ਹਾਂ ਰਾਤ ਤੇ ਪੂਨਮ ਦੀ ਈ ਏ...!" ਉਸ ਨੇ ਸੋਗਮਈ ਹਾਉਕਾ ਲੈਦਿਆਂ ਕਿਹਾ ਸੀ।-ਪਰ ਸਾਰੀਆਂ ਰਾਤਾਂ ਤੇਰੀਆਂ ਤਾਂ ਨਹੀਂ ਪੂਨਮ।"-ਮੇਰੇ ਲਈ ਤਾਂ ਤੇਰੇ ਨਾਲ ਗੁਜਾਰਿਆ ਇਕ ਪਲ ਹੀ ਹਜਾਰਾਂ ਰਾਤਾਂ ਜਿਨਾ ਏ ਕੁਲਦੀਪ।"-ਪਰ ਮੈਂ ਤਾਂ ਸਵੇਰੇ ਚਲਾ ਜਾਵਾਂਗਾ ਪੂਨਮ।"-ਮੈਂ ਤੇਰੀ ਉਡੀਕ ਕਰਾਂਗੀ...!"ਫਿਰ ਇਕ ਦਿਨ ਉਹ ਐਸਾ ਗਿਆ ਕੇ ਮੁੜ ਵਾਪਿਸ ਨਾ ਮੁੜਿਆ। ਚਾਰ ਸਾਲਾਂ ਵਿੱਚ ਪਤਾ ਨਈ ਕਿਨੀਆਂ ਪੁਨਿਆਂ ਦੀਆਂ ਚਾਨਣ ਮੱਤੀਆਂ ਰਾਤਾਂ ਬੀਤੀਆਂ। ਇਨੇ ਸਮੇ ਵਿੱਚ ਉਸ ਦਾ ਕੋਈ ਚਿੱਠੀ ਪੱਤਰ, ਸੁਰ ਸੁਨੇਹਾ ਨਾ ਆਇਆ। ਉਹ ਹਰੇਕ ਪੂਨਮ ਦੀ ਰਾਤੇ ਆਪਣੇ ਅਤੇ ਕੁਲਦੀਪ ਦੇ ਗਵਾਹ ਬਣੇ ਚੰਨ ਨੂੰ ਤੱਕ ਕੇ ਆਪ ਮੁਹਾਰੇ ਬੋਲ ਪੈਂਦੀ, "ਅੱਜ ਪੂਨਮ ਦੀ ਰਾਤ ਏ ਨਾ ਦੀਪੂ..।" ਹੋਸਟਲ ਵਿੱਚ ਚੁੱਪ ਦਾ ਸਲਾਬ ਪਸਰਿਆ ਹੋਇਆ ਏ। ਕਿਸੇ ਕਿਸੇ ਕਮਰੇ ਚੋਂ ਬਲਬ ਦੀ ਰੋਸ਼ਨੀ ਦੀਆਂ ਲਕੀਰਾਂ ਬਾਹਰ ਵਿਹੜੇ ਵਿੱਚ ਪੈ ਰਹੀਆਂ ਨੇ। ਦਰਖਤ ਦੀ ਦੋਸਾਂਗ ਵਿੱਚ ਬਣੇ ਆਲਣੇ ਵਿੱਚ ਕਦੀ ਕਦੀ ਕੋਈ ਹਲਚਲ ਹੋਂਦੀ ਏ। ਰਿਸ਼ਮ ਆਪਣੇ ਬਿਸਤਰੇ ਤੇ ਕੰਬਲ ਓੜੀ ਸੁੱਤੀ ਪਈ ਏ। ਕੰਬਲ ਵਿਚੋਂ ਬਾਹਰ ਦਿਸਦਾ ਉਸਦਾ ਚਿਹਰਾ ਵੇਲ ਨਾਲ ਲੱਗੇ ਇਕ ਫੁੱਲ ਵਰਗਾ ਹੈ। ਪੂਨਮ ਇਕ ਟੱਕ ਉਸ ਨੂੰ ਦੇਖਦੀ ਏ, ਫਿਰ ਅੱਖਾਂ ਬੰਦ ਕਰਕੇ ਕੁਝ ਦੇਰ ਭਗਤੀ ਵਾਲੀ ਮੁਦਰਾ ਵਿੱਚ ਬੈਠੀ ਜਾਂਦੀ ਏ .ਕਿਨਾ ਚਿਰ ਬੈਠੇ ਰਹਿਣ ਪਿਛੋਂ ਉਹ ਭਰਭੂਰ ਅੰਗੜਾਈ ਭਰਦੀ ਤੇ ਕੰਬਲ ਓੜ ਕੇ ਸੌਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰਦੀ ਏ। ਖਿਆਲ ਉਸ ਦੀਆਂ ਸੋਗੀ ਅੱਖਾਂ ਰਾਹੀਂ ਨਿਰੰਤਰ ਲੰਘ ਰਹੇ ਨੇ। -ਮੇਰਾ ਬਸਤਾ ਅੱਜ ਫਿਰ ਤੂੰ ਚੁੰਕੇਗਾ ਦੀਪੂ।"-ਨਈ ਮੈਂ ਨਈ ਚੁੱਕਦਾ ਰੋਜ਼ ਰੋਜ਼ ਤੇਰਾ ਬਸਤਾ ।"-ਚੱਲ ਚੈਨ-ਬੁੱਤ ਕਰਦੇ ਆਂ, ਜੇ ਬੁੱਤ ਹੋਇਆ ਤਾਂ ਤੂੰ ਬਸਤਾ ਚੁਕੇਗਾ, ਜੇ ਚੈਨ ਹੋਇਆ ਤੇ ਮੈਂ। ਠੀਕ ਏ ਨਾਂ ।"ਪੂਨਮ ਨੇ ਇਕ ਰੁਪਏ ਦਾ ਸਿੱਕਾ ਹਵਾ ਵਿੱਚ ਸੁੱਟਦਿਆਂ ਕਿਹਾ ।"-ਹਾਂ ਠੀਕ ਏ ।"-ਆ ਦੇਖ ਬੁੱਤ ਆਇਆ ।"ਤੇ ਉਹ ਬਿਨਾ ਕੁਝ ਹੋਰ ਬੋਲਿਆ ਪੂਨਮ ਦਾ ਬਸਤਾ ਆਪਣੇ ਦੂਜੇ ਮੋਡੇ ਤੇ ਚੁੱਕ ਲੈਂਦਾ । ਕਦੀ ਕਦੀ ਪੂਨਮ ਨੂੰ ਉਸ ਤੇ ਬੜਾ ਤਰਸ ਆਉਦਾ ਤੇ ਉਹ ਤਰਸਮਈ ਅੱਖਾਂ ਨਾਲ ਉਸ ਨੂੱ ਦੇਖਦੀ ਤੇ ਕਹਿੰਦੀ -ਲਿਆ ਮੈਂ ਆਪੇ ਚੁੱਕ ਲੈਂਦੀ ਆਂ ।"ਤੇ ਉਹ ਗੱਲਾਂ ਕਰਦੇ ਆਪਣੇ ਪਿੰਡ ਦੇ ਨਾਲ ਲਗਦੇ ਪਿੰਡ ਦੇ ਸਕੂਲ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚ ਜਾਂਦੇ । ਬਚਪਨ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਉਹ ਇੱਕਠੇ ਖੇਡੇ, ਇੱਕਠੇ ਪੜੇ। ਕੁਝ ਦੇਰ ਲਈ ਕਾਲਜ ਦੀ ਪੜਾਈ ਵੀ ਉਹਨਾਂ ਇੱਕਠੇ ਕੀਤੀ। ਫਿਰ ਕੁਲਦੀਪ ਨੂੰ ਘਰ ਦੀ ਮਜਬੂਰੀ ਤੇ ਗਰੀਬੀ ਕਾਰਨ ਪੜਾਈ ਛੱਡਣੀ ਪਈ। ਉਹ ਰੋਜ਼ ਇਕ ਦੂਜੇ ਨੂੰ ਮਿਲਦੇ। ਪੂਨਮ ਨੇ ਕਈ ਵਾਰੀ ਉਸ ਨੂੰ ਆਖਿਆ ਸੀ: ਤੂੰ ਬਾਹਰ ਜਾਣ ਦਾ ਵਿਚਾਰ ਆਪਣੇ ਦਿਲ ਵਿਚੋ ਕੱਢ ਦੇ, ਏਥੇ ਵੀ ਤੇ ਤੂੰ ਛੋਟੀ ਮੋਟੀ ਨੋਕਰੀ ਕਰਕੇ ਆਪਣਾ ਗੁਜਾਰਾ ਕਰ ਸਕਦੈਂ ਨਾਲੇ ਮੈਂ ਵੀ ਤੇ ਪੜ ਲਿਖ ਕੇ ਕਿਸੇ ਨੋਕਰੀ ਦੇ ਕਾਬਲ ਹੋ ਜਾਂਵਾਂਗੀ। ਸਾਨੂੰ ਬਹੁਤੀਆਂ ਕਮਾਇਆਂ ਦੀ ਜਰੂਰਤ ਨਈਂ ਦੀਪੂ। ਉਹ ਉਸ ਦੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਨੂੰ ਅੰਤਰ ਧਿਆਨ ਹੋ ਕੇ ਸੁਣਦਾ ਰਹਿੰਦਾ, ਪਰ ਉਸ ਦੇ ਸੀਨੇ ਵਿੱਚ ਉਸ ਦੇ ਗਰੀਬੀ ਦੇ ਦਿਨ ਸੂਲਾਂ ਵਾਂਗੂ ਚੁਬਦੇ ਰਹਿਦੇ, ਜਿਨਾਂ ਦਿਨਾਂ ਨੇ ਉਸ ਦੇ ਬਾਪੂ ਦੀ ਜਾਨ ਲੈ ਲਈ । ਆਖਰੀ ਦਿਨਾਂ ਵਿੱਚ ਤਾਂ ਉਸ ਦੇ ਬਾਪੂ ਨੂੰ ਹਸਪਤਾਲ ਵਾਲਿਆਂ ਪੈਸੇ ਨਾਂ ਹੋਣ ਕਾਰਨ ਛੁੱਟੀ ਦੇ ਦਿੱਤੀ ਸੀ। ਫਿਰ ਉਹ ਕਿਸੇ ਤਰਾਂ ਆਪਣੀ ਮਾਂ ਤੇ ਛੋਟੀ ਭੈਣ ਨੂੰ ਨਾਨਕੇ ਛੱਡ ਕੇ ਪਿੰਡ ਵਾਲਾ ਮਕਾਨ ਵੇਚ ਕੇ ਅਤੇ ਰਿਸਤੇਦਰਾਂ ਤੋਂ ਪੈਸੇ ਫੜ ਕੇ ਵਿਦੇਸ਼ ਚਲਾ ਗਿਆ ਤੇ ਫਿਰ ਉਸ ਦਾ ਕੋਈ ਸੁਨੇਹਾ ਨਈਂ ਆਇਆ। ਪੂਨਮ ਨੇ ਕਈ ਵਾਰ ਉਸਦੇ ਨਾਨਕੇ ਜਾ ਕੇ ਪਤਾ ਕੀਤਾ ਪਰ ਉਸ ਦੀ ਮਾਂ ਸਿਰਫ ਏਨਾ ਆਖਦੀਯ:--ਧੀਏ ਹਰ ਮਹੀਨੇ ਪੈਸੇ ਭੇਜ ਦਿੰਦੈ... ਜਿਵੇਂ ਮੈ ਪੈਸਿਆਂ ਨੂੰ ਚੱਟਣਾਂ ਹੋਵੇ । ਮੁਦਤਾਂ ਹੋ ਗਈਆਂ ਉਸ ਦੀ ਸ਼ਕਲ ਵੇਖਿਆਂ । ਕਦੀ ਕਦੀ ਟੈਲੀਫੋਨ ਕਰਦੈ, ਪਰ ਆਪਣਾ ਪਤਾ ਕੋਈ ਦੱਸਦਾ ਨ੍ਹੀ। ਤੇ ਪੂਨਮ ਨਿਰਾਸ਼ ਹੋ ਕੇ ਵਾਪਿਸ ਪਰਤ ਆਂਉਂਦੀ। ਸੂਰਜ ਦੀ ਲੋਅ ਨੇ ਚੰਦਰਮਾਂ ਦੀ ਮੱਧਮ ਰੋਸ਼ਨੀ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਵਿੱਚ ਸਮੋ ਲਿਆ ਏ। ਦਰਖਤ ਦੀ ਦੋਸਾਂਗ ਵਿਚਲੇ ਆਹਲਣੇ ਵਿਚੋਂ ਪੰਛੀ ਬਾਹਰ ਆ ਕੇ ਚਹਿਚਹਾ ਰਹੇ ਨੇ। ਰਿਸ਼ਮ ਨੇ ਅੱਖ ਪੁੱਟ ਕੇ ਦੇਖਿਆ, ਪੂਨਮ ਤਕੀਏ ਨੂੰ ਢੋਅ ਲਾਈ ਪਈ ਏ । ਉਸ ਨੇ ਉਠ ਕੇ ਪੂਨਮ ਦਾ ਕੰਬਲ ਸਵਾਰਾ ਕੀਤਾ ਤਾਂ ਉਹ ਇਕ ਦਮ ਤ੍ਰਬਕ ਪਈ, ਜਿਵੇਂ ਕਿਸੇ ਨੇ ਕੱਚੀ ਨੀਂਦੇ ਉਠਾ ਦਿਤਾ ਹੋਵੇ । ਉਸ ਦੇ ਖਿਆਲਾਂ ਦੀ ਲੜੀ ਟੁੱਟ ਗਈ। -ਸੁੱਤੀ ਨਹੀਂ ਤੂੰ ਸਾਰੀ ਰਾਤ, ਹੁਣ ਅਰਾਮ ਕਰ ਲੈ, ਸੌਂ ਜਾ ਮੇਰੀ ਭੈਣ ਅਜੇ ਤਾਂ ਪੰਜ ਵੱਜੇ ਨੇ ਕਲਾਸ ਤਾਂ ਅੱਠ ਵਜੇ ਲੱਗਣੀ ਏ।" ਰਿਸ਼ਮ ਨੇ ਪੂਨਮ ਦਾ ਕੰਬਲ ਸਿਧਾ ਕਰਦਿਆਂ ਕਿਹਾ। ਕੋਰਸ ਦਾ ਆਖਰੀ ਮਹੀਨਾ ਚੱਲ ਰਿਹਾ ਏ, ਪੇਪਰ ਵੀ ਸਿਰ ਤੇ ਨੇ । ਇੰਜੀਨੀਰਿੰਗ ਦਾ ਪੜਾਈ ਵੀ ਕਿਹੜਾ ਸੋਖੀ ਏ। ਪੂਨਮ ਨੂੰ ਦੋਹਰੇ ਫਿਕਰਾਂ ਨੇ ਮਦੋਲ ਕੇ ਰੱਖ ਦਿਤਾ। ਪਿਛਲੇ ਚੋਹਾਂ ਸਾਲਾਂ ਵਿੱਚ ਉਹ ਦੀਪੂ ਦਾ ਕੋਈ ਸੁਰਾਖ ਲੱਭਣ ਵਿੱਚ ਨਾਕਾਂਮਯਾਬ ਰਈ ਏ। ਉਸ ਦਾ ਦਿਲ ਕਰਦਾ ਕੇ ਉਹ ਆਪ ਬਾਹਰ ਚਲੀ ਜਾਵੇ, ਪਰ ਦੀਪੂ ਕਿਥੇ ਏ, ਕਿਸ ਮੁਲਕ ਵਿੱਚ ਏ ਕਿਸ ਸ਼ਹਿਰ ਵਿੱਚ ਏ .. ਉਸ ਨੂੰ ਕੋਈ ਪਤਾ ਨਈਂ। ਪੂਨ ਜੋ ਹਰ ਵੇਲੇ ਚਹਿਕਦੀ ਰਹਿੰਦੀ ਸੀ, ਜਿਸ ਦੇ ਮੁਖੜੇ ਤੇ ਸਦਾ ਬਹਾਰਾਂ ਖੇਡਦੀਆਂ ਸਨ, ਅੱਜ ਬਹੁਤ ਉਦਾਸ ਏ। ਕੁਲਦੀਪ ਦੇ ਜਾਣ ਬਾਅਦ ਖੌਰੇ ਕਿਹੜੀ ਰੁੱਤ ਆਈ ਕੇ ਉਸ ਦੇ ਚਿਹਰੇ ਦਾ ਰੰਗ ਪਤਝੜ ਵਿੱਚ ਕਿਰਦੇ ਪੀਲੇ ਪੱਤਿਆਂ ਜਿਹਾ ਹੋ ਗਿਆ। ਉਹ ਹਰ ਵੇਲੇ ਖਿਆਲਾਂ ਦੀ ਡੂਘੀ ਖਾਈ ਵਿੱਚ ਡਿਗੀ ਰਹਿੰਦੀ। ਚਾਰ ਸਾਲ ਹੋਸਟਲ ਦੀ ਕੰਧ ਲਾਗੇ ਖੜਾ ਵੱਡਾ ਦਰਖਤ ਉਸਨੂੰ ਡਰਾਉਂਦਾ ਰਿਹਾ। ਉਹ ਹਰ ਰਾਤ ਛੱਤ ਤੇ ਚੜ ਚੰਦਰਮਾਂ ਨੂੰ ਤੱਕਦੀ ਰਹਿੰਦੀ। ਮੱਸਿਆ ਦੀਆਂ ਕਾਲੀਆਂ ਰਾਤਾਂ ਵਿੱਚ ਵੀ ਚੰਨ ਨੂੰ ਲੱਭਣ ਦੀ ਕੋਸਿਸ਼ ਕਰਦੀ ਤੇ ਆਖਦੀ: ਤੇਰੇ ਦੇਸ਼ ਵੀ ਤੇ ਚੰਨ ਚੜਦਾ ਏ ਨਾ ਦੀਪੂ ਤੈਨੂੰ ਓਸ ਦਾ ਵਾਸਤਾ ਇਕ ਵਾਰੀ ਆਜਾ.."ਪੂਨ ਦੇ ਘਰ ਵਾਲਿਆਂ ਨੇ ਉਸ ਦਾ ਬੜਾ ਸਾਥ ਦਿੱਤਾ ਉਸ ਦੀ ਹਰ ਖੁਸ਼ੀ ਪੂਰੀ ਕੀਤੀ, ਪਰ ਉਹ ਹੁਣ ਉਸਨੂੰ ਦੁਖੀ ਨਹੀਂ ਸੀ ਵੇਖਣਾ ਚਹੁੰਦੇ ਉਹਨਾਂ ਕਈ ਵਾਰੀ ਪੂਨਮ ਨੂੰ ਆਪਣਾ ਘਰ ਵਸਾਉਣ ਲਈ ਕਿਹਾ। ਫਿਰ ਇਕ ਦਿਨ ਪੂਨਮ ਨੇ ਕਿਸੇ ਦੀ ਯਾਦ ਦਾ ਪੱਲਾ ਛੱਡ ਦਿਤਾ। ਕੋਰਸ਼ ਖਤਮ ਹੁੰਦੇ ਹੀ ਉਸਦਾ ਵਿਆਹ ਹੋ ਗਿਆ। ਵਿਆਹ ਤੋਂ ਕੁਝ ਚਿਰ ਬਾਅਦ ਹੀ ਪੂਨਮ ਦੇ ਪਤੀ ਨੇ ਉਸਨੂੰ ਤੰਗ ਪ੍ਰੇਸ਼ਾਨ ਕਰਨਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿਤਾ। ਉਹ ਸ਼ਰਾਬੀ ਕਬਾਬੀ ਸੀ। ਪੂਨਮ ਨੂੰ ਇਝ ਲੱਗਾ ਜਿਵੇਂ ਉਹ ਇਕ ਖਾਈ ਚੋ ਨਿਕਲ ਕੇ ਦੂਜੀ ਦਲਦਲ ਵਿੱਚ ਫਸ ਗਈ ਹੋਵੇ। ਉਹ ਪੂਨਮ ਜਿਸਨੂੰ ਕਦੀ ਉਸਦੀ ਸਹੇਲੀ ਪੂਨਮ ਦਾ ਚੰਨ ਆਖਦੀ ਸੀ ਅੱਜ ਮੱਸਿਆ ਦੀ ਸਿਆ ਰਾਤ ਬਣ ਚੁੱਕੀ ਸੀ। ਉਹ ਹੁਣ ਰਾਤ ਨੂੰ ਚੰਨ ਨਈ ਭਾਲਦੀ, ਕਿਹੜੀ ਰਾਤ ਪੁੰਨਿਆਂ ਦੀ ਏ ਓਸ ਨੂੰ ਕੁਝ ਪਤਾ ਨਹੀ। ਉਹ ਆਪਣੇ ਅੰਦਰ ਛਿੜੀ ਇਕ ਸੀਤ ਜੰਗ ਲੜ ਰਈ ਸੀ। ਅੱਜ ਅਚਾਨਕ ਓਸ ਨੂੰ ਇਕ ਪੂਰਾਣੀ ਯਾਦ ਨੇ ਹਲੂਣ ਕੇ ਰੱਖ ਦਿਤਾ। ਪਹਿਲਾਂ ਕਦੀ ਓਸ ਨੂੰ ਇਸ ਖਿਆਲ ਨੇ ਨਹੀ ਸਤਾਇਆ, ਅੱਜ ਪਤਾ ਨਈ ਕਿਵੇਂ ਓਸ ਦੇ ਦਿਮਾਗ ਵਿੱਚ ਇਹ ਗੱਲ ਬਾਰ ਬਾਰ ਆ ਰਈ ਏ। -ਕਿਉਂ ਮੇਰੇ ਪਿਛੇ ਆਉਂਦਾ ਪਿਆ ਏ।" ਤਿੰਨ ਚਾਰ ਦਿਨ ਲਗਾਤਾਰ ਕਾਲਜ ਤੋਂ ਹੋਸਟਲ ਤੱਕ ਉਸਦੇ ਪਿਛੇ ਆਉਂਦੇ ਓਸ ਮੁੰਡੇ ਨੂੰ ਪੂਨਮ ਨੇ ਖਿਝ ਕੇ ਆਖਿਆ ਸੀ।-ਤੂੰ ਮੈਨੂੰ ਬੜੀ ਚੰਗੀ ਲਗਦੀ ਏ, ਮੈਂ ਤੈਨੂੰ ਅਪਨਾਉਂਣਾ ਚਾਹੁੰਦਾਂ, ਪਲੀਜ਼ ਮਨਾ ਨਾ ਕਰੀਂ ਮੈਂ ਤੈਨੂੰ ਬੜਾ ਪਿਆਰ ਕਰਦਾਂ।" ਓਸ ਮੁੰਡੇ ਦੇ ਚਿਹਰੇ ਤੇ ਅੰਤਾਂ ਦੀ ਮਾਸੂਮੀਅਤ ਸੀ ਤੇ ਉਹ ਪੂਨਮ ਦਾ ਦੀਵਾਨਾ ਹੋ ਗਿਆ ਸੀ।-ਮੈਂ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਕਿਸੇ ਦੀ ਹੋ ਚੁੱਕੀ ਆਂ ਮੇਰੇ ਪਿਛੇ ਨਾ ਆਇਆ ਕਰ। ਪੂਨਮ ਨੇ ਦੁ ਟੁੱਕ ਜਵਾਬ ਦਿਤਾ ਸੀ। ਤੇ ਓਸ ਦਿਨ ਤੋ ਬਾਅਦ ਉਹ ਓਸਦੇ ਪਿਛੇ ਨਹੀ ਸੀ ਆਇਆ ਪਰ ਓਸ ਦੇ ਜਾਂਦੀ ਵਾਰ ਦੇ ਕਹੇ ਬੋਲ ਅੱਜ ਪੂਨ ਨੂੰ ਬਾਰ ਬਾਰ ਸਤਾ ਰਹੇ ਨੇ:-ਕਈਂ ਵਾਰੀ ਜਿਸਨੂੰ ਅਸੀ ਚਾਹੁੰਦੇ ਆਂ ਉਹ ਸਾਨੂੰ ਮਿਲਦਾ ਨਈ, ਪਰ ਜੋ ਸਾਨੂੰ ਚਾਹੁੰਦੈ ਓਸ ਨੂੰ ਅਸੀ ਗਵਾ ਲੈਂਦੇ ਆਂ।" ਓਸ ਵੇਲੇ ਤਾਂ ਇਹ ਬੋਲ ਪੂਨਮ ਨੂੰ ਸਧਾਰਨ ਜਿਹੇ ਲੱਗੇ ਪਰ ਅੱਜ ਓਸ ਧੁਰ ਅੰਦਰ ਗੂੰਝ ਰਹੇ ਨੇ। ਓਸ ਨੇ ਸਾਹਮਣੀ ਕੰਧ ਨਾਲ ਲੱਗੇ ਸ਼ੀਸੇ ਤੇ ਨਜ਼ਰ ਮਾਰੀ ਓਸ ਦੇ ਵਾਲ ਰੋਹੀ ਚ ਉਘੇ ਸੜਕੜੇ ਵਰਗੇ ਲੱਗੇ। ਚਿਹਰਾ ਉਜਾੜ ਜਾਪਿਆ। ਉਹ ਆਪਣੀ ਉਮਰ ਤੋਂ ਵੀਹ ਵਰੇ ਵੱਡੀ ਲੱਗ ਰਈ ਏ। ਵਿਹੜੇ ਵਿੱਚ ਉਹ ਮੰਜੀ ਤੇ ਪਈ ਏ, ਘਰ ਦੇ ਬਾਹਰ ਪਾਪਲਰ ਦੇ ਦਰਖਤਾਂ ਤੋਂ ਕਿਰਦੇ ਪੀਲੇ ਪੱਤੇ ਵਿਹੜੇ ਵਿੱਚ ਆ ਰਹੇ ਨੇ। ਕੂਝ ਹੀ ਦੇਰ ਬਾਅਦ ਉਸਨੇ ਇਕ ਰੰਗੀਨ ਸੁਪਨਾ ਦੇਖਿਆ, ਕੁਲਦੀਪ ਓਸ ਵੱਲ ਬਾਹਵਾਂ ਉਲਾਰੀ ਖੜਾ ਏ। ਉਸ ਨੇ ਆਪਣੇ ਚਿਹਰੇ ਤੇ ਰੰਗ ਮਹਿਸੂਸ ਕੀਤਾ। ਕੁਲਦੀਪ ਓਸ ਵੱਲ ਵੇਖ ਕੇ ਹੈਰਾਨ ਹੈ, ਉਹ ਪਹਿਚਾਨੀ ਨਈ ਜਾ ਰਹੀ। ਉਹ ਤਾਂ ਕੋਈ ਬੁੱਢੀ ਸ਼ੌਦੈਨ ਲਗਦੀ ਏ। ਕੁਝ ਦੇਰ ਪੂਨਮ ਓਸ ਵੱਲ ਵੇਖ ਕੇ ਫਿਰ ਗੁੱਸੇ ਅਤੇ ਬੇ-ਬਸੀ ਦੇ ਆਲਮ ਵਿੱਚ ਆਖਦੀ ਏ:-ਤੂੰ ਕਿਹੜੀ ਰੁੱਤੇ ਆਇਐਂ ਜਾਲਮਾਂ ਜਦ ਮੇਰੇ ਤਨ ਤੇ ਪੱਤਝੜ ਤੋਂ ਸਿਵਾ ਕੁਝ ਹੋਰ ਨਹੀ ਰਿਹਾ।"ਓਸ ਨੇ ਇਕ ਦਮ ਅੱਖਾਂ ਖੋਲੀਆਂ ਹਨੇਰਾ ਪਸਰ ਚੁੱਕਾ ਸੀ ਆਸੇ ਪਾਸੇ ਓਸ ਨੂੰ ਕੁਝ ਨਾ ਦਿਸਿਆ। ਅਸਮਾਨ ਉਤੇ ਚੰਨ ਦੀ ਗੋਲ ਟਿੱਕੀ ਆਪਣੀ ਚਾਲੇ ਚਲ ਰਈ ਏ। ਚੰਨ ਵੱਲ ਵੇਖ ਕੇ ਉਹ ਆਪ-ਮੁਹਾਰੇ ਬੋਲ ਰਈ ਏ:--ਅੱਜ ਪੂਨਮ ਦੀ ਰਾਤ ਏ ਨਾ ਦੀਪੂ......!!"

ਰੋਜ਼ੀ ਸਿੰਘ

ਸੋ-ਫਾਇਨ ਕੰਪਿਉਟਰ ਇੰਸੀਚਿਉਟ

ਫਤਿਹਗੜ ਚੂੜੀਆਂ, ਗੁਰਦਾਸਪੁਰ

ਪੰਜਾਬ

98881-05824

ਮੋਈਆਂ ਹੋਈਆਂ ਚਿੜੀਆਂ

ਅਜੇ ਕੱਲ ਹੀ ਤਾਂ ਸੀ ਉਸ ਨੇ ਵਰਾਂਡੇ ਦੀ ਛੱਤ ਚੋਂ ਇਹ ਸਾਰੇ ਕੱਖ ਕੱਢ ਕੇ ਬਾਹਰ ਸੁੱਟੇ ਸੀ ਤੇ ਹੁਣ ਫੇਰ....! ਇਹ ਚਿੜੀਆਂ ਵੀ ਬੜੀਆਂ ਢੀਠ ਨੇ, ਉਸ ਸੋਚਿਆ ਤੇ ਫਿਰ ਗਾਡਰ ਨਾਲ ਲਮਕਦੇ ਕੱਖਾਂ, ਤੀਲਿਆਂ ਨੂੰ ਖਿੱਚ ਕੇ ਥੱਲੇ ਸਿੱਟ ਦਿੱਤਾ। ਉਹ ਪਿਛਲੇ ਕਈ ਦਿਨਾਂ ਤੋਂ ਛੱਤ ਵਿਚਲੇ ਕੱਖਾਂ ਨੂੰ ਸਾਫ ਕਰਦੀ ਪਰ ਅਗਲੇ ਹੀ ਦਿਨ ਸ਼ਾਮ ਤੱਕ ਚਿੜੀਆਂ ਫਿਰ ਤੀਲਾ ਤੀਲਾ ਕਰਕੇ ਕੱਖ ਜਮਾਂ ਕਰ ਦਿੰਦੀਆਂ। ਉਹ ਇਸ ਰਸਜਾਨਾ ਦੇ ਗੰਦ ਤੇ ਝੰਜਟ ਤੋਂ ਢਾਡੀ ਤੰਗ ਆ ਚੁੱਕੀ ਸੀ। ਉਹ ਸਕੂਲੋਂ ਆਉਦੀ ਤਾਂ ਆਉਂਦਿਆਂ ਨੂੰ ਚਿੜੀਆਂ ਆਪਣਾ ਕੰਮ ਪੂਰੇ ਸੰਗਰਸ਼ ਨਾਲ ਜਾਰੀ ਰੱਖਦੀਆਂ। ਓਸ ਦੀ ਮਾਂ ਨੇ ਕਿਨੀ ਵੇਰ ਆਖਿਆ ਸੀ "ਰਿਹਣ ਦੇ ਧੀਏ, ਪੰਛੀ ਪੰਖੇਰੂਆਂ ਦਾ ਵੀ ਕੋਈ ਟਿਕਾਣਾ ਏਂ ਅੱਜ ਏਥੇ ਕੱਲ ਕਿਤੇ ਹੋਰ ...। ਇਹ ਇਥੇ ਆਪਣਾ ਘਰ ਬਣਾਉਂਣਗੀਆਂ ਤੇ ਬੱਚੇ ਪਾਲ ਕੇ ਖੌਰੇ ਕਿਥੇ ਉਡ-ਪੁੱਡ ਜਾਣਗੀਆਂ। ਮੈਨੂੰ ਤੇ ਲਗਦੈ ਇਸ ਜਗ੍ਰਾਂ ਨਾਲ ਇਹਨਾਂ ਦਾ ਮੋਹ ਹੋ ਗਿਐ ਜਿਹੜਾ ਬਾਰ ਬਾਰ ਇਥੇ ਕੱਖ ਕੱਠੇ ਕਰਦੀਆਂ ਨੇ। ਰਹਿਣ ਦੇ ਮੇਰੀ ਧੀ, ਇਹ ਵੀ ਤੇਰੀ ਈ ਜਾਤ ਦੀਆਂ ਨੇ ਕੁੜੀਆਂ ਤੇ ਚਿੜੀਆਂ ਦੀ ਜਾਤ ਇਕ ਏ।" ਪਰ ਉਸ ਨੇ ਫਿਰ ਗੁੱਸੇ ਵਿੱਚ ਇਹ ਕਹਿ ਕੇ ਕੱਖ ਖਿਚ ਕੇ ਬਾਹਰ ਸੁੱਟ ਦਿੱਤੇ ਕੇ ਉਸ ਨੂੰ ਰੋਜ ਦਾ ਸਿਆਪਾ ਕਰਨਾ ਪੈਂਦਾ ਏ। ਕੋਈ ਆਇਆ ਗਿਆ ਵੇਖੇਗਾ ਤਾਂ ਕੀ ਕਹੇਗਾ। ਇਕ ਵਾਰ ਫਿਰ ਚਿੜੀਆਂ ਦੁਆਰਾ ਇਕੱਠੇ ਕੀਤੇ ਕੱਖ ਤੀਲਾ ਤੀਲਾ ਹੋ ਗਏ। ਅਗਲੀ ਤੁਪਿਹਰ ਜਦ ਉਹ ਸਕੂਲੋਂ ਪਰਤੀ ਤਾਂ ਚਿੜੀਆਂ ਨੇ ਫਿਰ ਕਿਨੇ ਸਾਰੇ ਘਾਅ ਫੂਸ ਤੇ ਪਰਾਲੀ ਦੇ ਤੀਲੇ ਇਕੱਠੇ ਕਰ ਰੱਖੇ ਸੀ। ਕੁਝ ਤਾਂ ਗਾਰਡਰ ਦੇ ਉੱਤੇ ਤੇ ਕੁਝ ਗਾਡਰ ਨਾਲ ਲਮਕਦੇ ਪਏ ਸਨ। ਉਸਨੂੰ ਇਹ ਵੇਖ ਕੇ ਪਹਿਲਾਂ ਤਾਂ ਬੜਾ ਗੁੱਸਾ ਆਇਆ, ਪਰ ਫਿਰ ਅਗਲੇ ਹੀ ਪਲ ਉਸ ਦੇ ਬੁੱਲ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਹਲਕੀ ਜਿਹੀ ਮੁਸਕਾਨ ਫੈਲ ਗਈ। ਉਸ ਨੇ ਅੱਜ ਕੱਖ ਖਿੱਚ ਕੇ ਬਾਹਰ ਨਈਂ ਸੁੱਟੇ ਸਗੋਂ ਗਾਡਰ ਤੋਂ ਹੇਠਾਂ ਲਮਕਦੇ ਕੱਖਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਆਲ੍ਹਣੇ ਵਿੱਚ ਟਿਕਾ ਦਿੱਤਾ। ਪਤਾ ਨਈਂ ਇਹ ਬਦਲਾਓ ਕਿਸ ਦੀ ਪ੍ਰੇਰਣਾ ਸਦਕਾ ਸੀ। ਮਾਂ ਦੇ ਸਮਝਾਉਂਣ ਕਰਕੇ ਜਾਂ ਉਸ ਦੀ ਆਪਣੀ ਨਿਜੀ ਯਥਾ ਸ਼ਕਤੀ ਦੇ ਬਦਲਾਓ ਦਾ ੳਰਤਾਰਓ ਸੀ। ਉਸ ਨੂੰ ਚਿੜੀਆਂ ਨਾਲ ਮੋਹ ਹੋ ਗਿਆ। ਹੁਣ ਉਹ ਨਿਤ ਭੁੰਝੇ ਡਿੱਗੇ ਕੱਖਾਂ ਨੂੰ ਚਿੜੀਆਂ ਦੇ ਆਲ੍ਹਣੇ ਵਿੱਚ ਟਿਕਾ ਦਿੰਦੀ। ਦਿਨਾ ਵਿੱਚ ਚਿੜੀਆਂ ਦਾ ਘਰ ਵੱਡਾ ਹੁੰਦਾ ਗਿਆ ਤੇ ਫਿਰ ਪਤਾ ਨਹੀਂ ਚਿੜੀਆਂ ਨੇ ਆਪਣੀਆਂ ਕਿਨੀਆਂ ਪੀੜ੍ਹੀਆਂ ਉਥੇ ਪਾਲੀਆਂ। ਕਦੀ ਕਦੀ ਤਾਂ ਕਈਂ ਕਈਂ ਚਿਰ ਆਲ੍ਹਣਾ ਖਾਲੀ ਪਿਆ ਰਹਿੰਦਾ ਤੇ ਫਿਰ ਪਤਾ ਨਹੀ ਚਿੜੀਆਂ ਕਿਧਰੋਂ ਆਉਂਦੀਆਂ ਤੇ ਆਲ੍ਹਣੇ ਦੇ ਕੱਖਾਂ ਨੂੰ ਸਵਾਰੇ ਕਰਕੇ ਆਂਡੇ ਦਿੰਦੀਆਂ । ਇਹ ਸਿਲਸਿਲਾ ਬਾ-ਦਸਤੂਰ ਜਾਰੀ ਰਿਹਾ। ਮਨਪ੍ਰੀਤ ਹੁਣ ਜਵਾਨ ਹੋ ਗਈ ਏ। ਚਿੜੀਆਂ ਉਸ ਦੀਆਂ ਪੱਕੀਆਂ ਸਹੇਲੀਆਂ ਨੇ ਹੁਣ ਪਤਾ ਨਹੀਂ ਇਹ ਓਹੋ ਚਿੜੀਆਂ ਨੇ, ਜਿਨਾਂ ਦੇ ਆਲ੍ਹਣੇ ਚੋਂ ਡਿਗੇ ਕੱਖਾਂ ਤੋਂ ਉਸ ਨੂੰ ਖਿਝ ਚੜਦੀ ਸੀ ਤੇ ਜਾਂ ਫਿਰ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਵੰਸ ਚੋਂ ਉਨਾ ਦੇ ਪੋਤੇ ਪੋਤਰੀਆਂ। ਉਸ ਨੂੰ ਸਾਰੀਆਂ ਚਿੜੀਆਂ ਓਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਲਗਦੀਆਂ, ਜਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਚਿੜੀਆਂ ਨੇ ਆਲ੍ਹਣਾਂ ਬਣਾਉਂਣਾ ਸੁਰੂ ਕੀਤਾ ਸੀ। ਭੋਲੀਆਂ ਜਿਹੀਆਂ ਚੀਂ ਚੀਂ ਕਰਦੀਆਂ ਕੁੜੀਆਂ ੳਰਗੀਆਂ। ਉਹ ਜਦੋਂ ਆਪਣੇ ਦਾਜ ਲਈ ਚਾਦਰਾਂ, ਗਲੀਚੇ ਤੇ ਫੁਲਕਾਰੀਆਂ ਉਤੇ ਕਸ਼ੀਦਾ ਪਈ ਕੱਢਦੀ ਹੁੰਦੀ ਤਾਂ ਉਹ ਉਸ ਦੇ ਆਸ ਪਾਸ ਚੋਗਾ ਚੁਗਦੀਆਂ ਰਹਿੰਦੀਆਂ । ਮਨਪ੍ਰੀਤ ਦੀ ਮਾਂ ਨੇ ਉਸ ਦੇ ਵਿਆਹ ਲਈ ਸਾਰਾ ਦਾਜ ਤਿਆਰ ਕਰ ਰੱਖਿਆ ਸੀ ਅਤੇ ਕੁਝ ਮਹੀਨਿਆਂ ਵਿੱਚ ਉਸ ਦੀ ਚੋਗ ਕਿਤੇ ਹੋਰ ਖਲਾਰੇ ਜਾਣ ਦੀ ਤਿਆਰੀ ਹੋ ਰਹੀ ਏ। ਉਹ ਵੀ ਆਪਣੇ ਵਿਆਹ ਲਈ ਕੁਝ ਬਚੀਆਂ ਰਜਾਈਟਾ ਨਗੰਦਣ, ਖੇਸਾਂ ਦੇ ਡੋਰੇ ਵੱਟਣ ਤੇ ਚੁੰਨੀਆਂ ਨੂੰ ਗੋਟੇ ਲਾਉਣ ਵਿੱਚ ਮਸਰੂਫ ਰਹਿੰਦੀ। ਉਹ ਕਈ ਵਾਰ ਡੂੰਘੀ ਸੋਚ ਵਿੱਚ ਗਵਾਚੀ ਆਪਣੇ ਤੇ ਚਿੜੀਆਂ ਬਾਰੇ ਸੋਚਦੀ ਰਿਹੰਦੀ। "ਜੇ ਮੈ ਇੱਥੇ ਨਾ ਰਹੀ ਤਾਂ ਕੀ ਚਿੜੀਆਂ ਉਦਾਸ ਹੋ ਜਾਣਗੀਆਂ...? ਕੀ ਉਹ ਮੈਨੂੰ ਲੱਭਣ ਲਈ ਮੇਰੇ ਸਹੁਰੇ ਪਿੰਡ ਜਾਣਗੀਆਂ....? ਕੀ ਉਹ ਮੈਨੂੰ ਦੇਰ ਨਾਲ ਇੱਥੇ ਆਈ ਨੂੰ ਪਹਿਚਾਣ ਸਕਣਗੀਆਂ....?" ਉਹ ਸੋਚਦੀ ਇਹ ਚਿੜੀਆਂ ਇਥੋਂ ਚਲੀਆਂ ਕਿਉਂ ਨਈਂ ਜਾਂਦੀਆਂ... ਕਿਉਂ ਆਈਆਂ ਨੇ ਮੈਨੂੰ ਤੰਗ ਕਰਨ...! ਸੋਚਾਂ ਵਿੱਚ ਡੁੱਬੀ ਮਨਪ੍ਰੀਤ ਨੂੰ ਉਸ ਦੀ ਮਾਂ ਆਣ ਕੇ ਹਲੂਣਦੀ, "ਕੀ ਸੋਚਦੀ ਏਂ ਪੁੱਤ।""ਕੁੱਝ ਨਹੀਂ ...ਬਸ ਚਿੜੀਆਂ ...?" ਉਹ ਕਿਹੰਦੀ ਕਹਿੰਦੀ ਰੁਕ ਜਾਂਦੀ। "ਤੂੰ ਤੇ ਝੱਲੀ ਏ ਚਿੜੀਆਂ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਦੁਖੀ ਹੋਈ ਜਾਂਦੀ ਏਂ, ਇਨਾਂ ਦਾ ਕੀ ਏ ਅੱਜ ਇੱਥੇ ਕੱਲ ਕਿਤੇ ਹੋਰ ਚੋਗਾ ਪਈਆਂ ਚੁਗਣਗੀਆਂ । ਇਹ ਵੀ ਤੇਰੀਆਂ ਹੀ ਭੈਣਾਂ ਨੇ, ਕੁੜੀਆਂ ਤੇ ਚਿੜੀਆਂ ਦੀ ਤਾਂ ਕਿਸਮਤ ਵਿੱਚ ਈ ਵਿਯੋਗ ਲਿਖਿਆ ਏ। ਪਹਿਲਾਂ ਮਾਪਿਆਂ ਦਾ ਤੇ ਫਿਰ ਧੀਆਂ ਦਾ।" ਮਾਂ ਦਾ ਬੋਲਦੀ ਦਾ ਗਚ ਭਰ ਆਇਆ ਤੇ ਉਸ ਦੇ ਹੰਝੂ ਛਲਕ ਪਏ।ਜਿਉਂ ਜਿਉਂ ਮਨਪ੍ਰੀਤ ਦੇ ਵਿਆਹ ਦੇ ਦਿਨ ਨੇੜੇ ਆਉਂਦੇ ਗਏ ਤਿਉਂ ਤਿਉਂ ਉਸ ਦਾ ਚਿੜੀਆਂ ਪ੍ਰਤੀ ਪਿਆਰ ਤੇ ਮੋਹ ਹੋਰ ੳਧਦਾ ਗਿਆ। ਉਹ ਵਾਰ-ਵਾਰ ਉਹਨਾ ਬਾਰੇ ਸੋਚਣ ਲਈ ਮਜਬੂਰ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਤੇ ਫਿਰ ਆਪੇ ਹੀ ਬੋਲ ਪੈਦੀ, "ਮੈਂ ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਨਾਲ ਲੈ ਚੱਲਾਂਗੀ।" ਉਨੀਂ ਦਿਨੀਂ ਤਕਰੀਬਨ ਰੋਜ਼ ਮੀਂਹ ਪੈਣ ਲੱਗੇ। ਨਿੱਤ ਦਿਨ ਹਨੇਰ ਝੱਖੜ ਆਉਂਣ ਲੱਗੇ। ਦਰਖਤ ਧਰਤੀ ਨੂੰ ਲੱਗ ਲੱਗ ਜਾਂਦੇ ਤੇ ਕਈ ਤੇ ਹਨੇਰੀ ਅੱਗੇ ਟਿਕ ਨਾ ਸਕੇ। ਮੀਂਹ ਏਨਾ ਜ਼ੋਰ ਦਾ ਸੀ ਕੇ ਬਰਾਂਡੇ ਤੋਂ ਅੱਗੇ ਅੰਦਰਾਂ ਤੱਕ ਫੰਡ ਵੱਜ-ਵੱਜ ਜਾਵੇ। ਹਨੇਰ-ਘੁੱਪ ਹੋ ਗਿਆ ਕੱਖ ਨਜ਼ਰੀ ਨਾ ਆਵੇ । ਕਰੀਬ ਦਸ ਦਿਲ ਮੀਂਹ ਪੈਦਾ ਰਿਹਾ ਤੇ ਉਸ ਦਿਨ ਵੀ ਪੂਰੀ ਰਾਤ ਮੀਂਹ ਪੈਂਦਾ ਰਿਹਾ। ਅੱਧੀ ਰਾਤ ਲੋਕ ਪਿੰਡ ਦੇ ਆਸ ਪਾਸ ਦੇ ਡੇਰਿਆਂ ਵਾਲਿਆਂ ਨੂੰ ਅਵਾਜਾਂ ਪਏ ਮਾਰਨ ਲੱਗੇ। " ਹੜ ਆ ਗਿਆ ਹੜ" ਪਾਣੀ ਦੇਖਦਿਆਂ ਦੇਖਦਿਆਂ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਘਰਾਂ ਵਿੱਚ ਆ ਵੜਿਆ । ਡੇਰਿਆਂ ਤੋਂ ਲੰਘਦੀ ਸੜਕ ਟੁੱਟਣ ਦੀ ਦੇਰ ਸੀ ਕਿ ਪਾਣੀ ਠਾਠਾਂ ਮਾਰਦਾ ਆ ਚੜਿਆ। ਸਭ ਕੁਝ ਧਰਿਆ ਧਰਾਇਆ ਰਹਿ ਗਿਆ। ਬਸ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਡੰਗਰਾਂ ਦੇ ਗਲਾਂ ਦੇ ਰੱਸੇ ਤੇ ਸੰਗਲ ਹੀ ਮਸਾਂ ਖੋਲੇ । ਜਿਨਾ ਪਸ਼ੂਆਂ ਦੇ ਰੱਸੇ ਨਾ ਵੱਡੇ ਗਏ ਉਹ ਕਿਲਿਆਂ ਤੇ ਬੱਝੇ ਹੀ ਗੋਤੇ ਖਾਣ ਲੱਗੇ। ਲੋਕ ਤਰਪਾਲਾਂ ਲੈ ਘਰਾਂ ਦੀਆਂ ਛੱਤਾਂ ਤੇ ਆ ਚੜੇ। ਮੀਂਹ ਹਟਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਦਿਨ ਚੜੇ ਦੀ ਲੋਅ ਲੱਗਣ ਤੱਕ ਸਭ ਕੁਝ ਤਬਾਹ ਹੋ ਚੁੱਕਾ ਸੀ। ਪਾਣੀ ਘਰਾਂ ਦੀਆਂ ਕੰਧਾ ਦੇ ਉਪਰ ਤੱਕ ਆ ਪਹੁੰਚਾ ਸੀ। ਲੋਕਾਂ ਦਾ ਸਮਾਨ, ਆਟਾ, ਕਣਕ, ਚੌਲ, ਕੱਪੜੇ, ਬਿਸਤਰੇ ਸਭ ਕੁਝ ਪਾਣੀ ਵਿੱਚ ਡੁੱਬ ਗਿਆ। ਮਨਪ੍ਰੀਤ ਦਾ ਰੀਝਾਂ ਨਾਲ ਬਣਾਇਆ ਦਾਜ, ਫੁਲਕਾਰੀਆਂ ਤੇ ਪਤਾ ਨਈਂ ਕੀ ਕੀ। ਜਦੋਂ ਚੰਗੀ ਤਰਾਂ ਸਵੇਰਾ ਹੋਇਆ ਤਾਂ ਉਸ ਨੇ ਛੱਤ ਤੋ ਹੇਠਾਂ ਵਿਹੜੇ ਵੱਲ ਤੱਕਿਆ। ਸਾਰੇ ਘਰ ਵਿੱਚ ਪਾਣੀ ਹੀ ਪਾਣੀ ਸੀ। ਉਸ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਰੀਝਾਂ ਨਾਲ ਬਣਾਏ ਦਾਜ ਦਾ ਖਿਆਲ ਆਇਆ, ਫੁਲਕਾਰੀਆਂ ਤੇ ਕੱਢੇ ਫੁੱਲ, ਚੰਨੀਆਂ ਨੂੰ ਲਾਏ ਗੋਟੇ, ਨਵੇਂ ਰੂੰ ਦੀਆਂ ਨਗੰਦੀਆਂ ਰਜਾਈਆਂ ਤੇ ਤਲਾਈਆਂ, ਰੰਗ ਬਰੰਗੀਆਂ ਪੱਖੀਆਂਠ ਰੇਸ਼ਮ ਦੇ ਸੂਟ, ਹੁਣ ਤੱਕ ਤਾਂ ਸਭ ਗੰਦੇ ਪਾਣੀ ਵਿੱਚ ਰੰਗਿਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਫਿਰ ਅਚਾਨਕ ਉਸ ਦੀ ਨਜ਼ਰ ਹਵੇਲੀ ਦੀ ਕੰਧ ਦੀਆਂ ਉਪਰਲੀਆਂ ਇੱਟਾਂ ਨਾਲ ਛੂੰਹਦੇ ਪਾਣੀ ਤੇ ਪਈ। ਬਰਾਂਡੇ ਦੀ ਬਾਰਲੀ ਕੰਧ ਦੀ ਨੁੱਕਰ ਨਾਲ ਕੁਝ ਮੋਈਆਂ ਹੋਈਆਂ ਚਿੜੀਆਂ ਤੈਰ ਰਹੀਆਂ ਸਨ। ਉਸ ਨੇ ਬੜੀ ਜ਼ੋਰ ਦੀ ਚੀਕ ਮਾਰੀ ਤੇ ਬੋਲੀ, "ਹਾਏ..! ਮਾਂ ਮੇਰੀਆਂ ਭੈਣਾਂ।''

ਰੋਜ਼ੀ ਸਿੰਘ
ਫਤਿਹਗੜ ਚੂੜੀਆਂ
ਗੁਰਦਾਸਪੁਰ
sofine_4u@yahoo.com